آرمان نوشت: شاید زمانی که صحبت از بازار عید به میان می‌آید، ذهن بسیاری از ما ناخواسته به سمت نوروز و آیین مربوط به آن می‌رود. در این میان اما نباید فراموش کرد که با فرا رسیدن سال نو میلادی بازار مربوط به وسایل تزیینی کریسمس در ایران رونق می‌گیرد، چرا که هموطنان ارامنه ما نه تنها کمتر از مسیحی‌های خارج از کشور، حتی گاهی بیش از آنها به آیین مسیحیت پایبند هستند، تا جایی که برآوردها گردش مالی دست‌کم ۲۱ میلیارد تومانی این بازار در روزهای نزدیک به شروع سال ۲۰۱۷ را نشان می‌دهد. اما نکته حائز اهمیت این است که در این بازار نیز چینی‌ها گوی سبقت را از همه ربوده‌اند و بازار را به قبضه خود در آورده اند.
هر چند گردش مالی کریسمس در ایران قابل مقایسه با نوروز نیست، اما برآوردهای تقریبی نشان می‌دهد با اینکه کمتر از نیم درصد ایرانیان مسیحی هستند، آیین‌های سال نو میلادی در کشور ما گردش مالی میلیاردی رقم می‌زند. البته باید اشاره دشت که برای اغلب مسیحیان جهان ۲۵ دسامبر، زادروز مسیح، روز کریسمس است و به همین جهت بسیاری از مسیحیان آیین‌های سال نو میلادی را در این روز برگزار می‌کنند. هر چند برخی از آنها از شامگاه ۲۴ دسامبر به استقبال سال نو میلادی می‌روند و مسیحیان ارتدکس که عمدتا در روسیه، اوکراین و سرزمین مقدس سکونت دارند، هفت ژانویه را روز کریسمس می‌دانند. اما عمده مسیحیان ایران را ارامنه تشکیل می‌دهند که در مراسمی منحصر به فرد ششم ژانویه یعنی روز غسل تعمید عیسی مسیح را روز کریسمس می‌دانند.
با وجود این اختلاف، در برگزاری آیین‌های کریسمس مشترکاتی وجود دارد که شاید شاخص ترین آنها کاج کریسمس، بابانوئل و هدایای زیر درخت کاج باشد. برآوردهای اقتصادی که در این زمینه می‌توان انجام داد بیشتر مربوط به همین وسایل تزیینی است. هر چند در قدیم، مسیحیان اغلب از کاج‌های طبیعی برای کریسمس استفاده می‌کردند، اما اکنون استفاده از کاج‌های مصنوعی متداول شده است. این موضوع به ویژه در ایران بیش از سایر کشور‌ها به چشم می‌خورد و به همین دلیل، کاج مصنوعی کریسمس، عروسک بابانوئل و سایر ملزومات جشن آغاز سال نو میلادی، در ایران بازار فروش خوبی یافته است. این بازار که در شهرهای بزرگ و به ویژه در تهران رونق بیشتری دارد عمدتا در انحصار محصولات چینی و تایلندی است. در تهران هر چند، بسیاری از گل فروشان همزمان با ایام کریسمس کاج‌های تزیینی را برای فروش در ویترین مغازه‌هایشان می‌گذارند اما بیش از همه، این کاج‌ها و دیگر وسایل تزیینی مربوط به کریسمس در مناطق شمالی و مرکزی شهر خریدار دارد. سودی که بازار کریسمس نصیب فروشندگان اجناس تزیینی می‌کند باعث شده در سال‌های اخیر بورسی چند هفته ای در خیابان میرزای شیرازی تهران برای فروش این اجناس راه بیفتد.
مغازه داران این راسته از اوایل آذر هر سال اجناس تزیینی، رختخواب‌ها، اسباب بازی‌ها و زیور آلات خود را به انبار می‌برند و در عوض وسایل مربوط به کریسمس را در ویترین می‌گذارند. این وسایل از کاج‌های تزیینی گرفته تا عروسک‌های بابانوئل، ریسه‌های برف مانند، میوه‌های تزیینی، شمع و حتی ظروف مخصوص کریسمس را شامل می‌شود. بنابراین این شواهد نشان می‌دهد که فعالان بازار از هر فرصتی به خوبی برای پر کردن جیب خود استفاده می‌کنند. اما باید توجه داشت که بیشتر این فرصت‌ها نه تنها تاثیری در بهبود تولید ناخالص داخلی ندارند و موجب رشد اقتصادی نمی‌شوند، بلکه اجناس بی کیفیت چینی را وارد خانه‌های مردم می‌کنند. این موضوع نه تنها در این بازار، بلکه در تمام ابعاد اقتصاد ایران مشاهده می‌شود.
کاج کریسمس چند؟
اگر کسی علاقه‌مند به درخت کاج، چه طبیعی و چه مصنوعی باشد، در بدترین شرایط می‌تواند با خرج کردن کمتر از ۱۰۰ هزار تومان، بهترین نمونه آن را به دست آورد. با این وجود، وقتی از کریسمس و کاجی که رسم است تزیین شود و هدایا زیر آن قرار بگیرد حرف می‌زنیم، دیگر چنین حساب و کتابی درست نیست. در ایام کریسمس و به ویژه وقتی خریدار کاج کریسمس باشی، گاهی تا یک میلیون تومان نیز بابت کاجی که حتی طبیعی نیست پول خرج می‌کنی. در بورس وسایل کریسمس کاج‌ها بسته به اندازه، زیبایی، دوام و ویژگی‌هایی از این قبیل قیمت‌گذاری شده‌اند.
پایین ترین قیمت ۷۰۰ هزار تومان است و گران‌قیمت‌ترین کاج که هم اندازه بزرگ‌تری دارد، هم زیباتر است و هم می‌توان آن را شست و سال‌ها مورد استفاده قرار داد، از حدود دو میلیون تومان نیز تجاوز می‌کند. یکی از فروشندگان راسته میرزای شیرازی در باره دلیل تفاوت قیمت کاج‌ها می‌گوید: «کاج‌ها وارداتی هستند و مثل هر جنس وارداتی بسته به اینکه از کجا آمده باشند و همچنین بر اساس کیفیت و زیبایی ارزان یا گران هستند.» او به کاجی که چندان هم بزرگ به نظر نمی‌رسد، اما ۶۰۰ هزار تومان قیمت دارد اشاره می‌کند و می‌گوید: «این کاج چینی است. پارچه‌ای که با آن برگ‌هایش را درست کرده‌اند قابل شست‌و‌شوست. علاوه بر این، چیزی همچون فواره در آن تعبیه شده است که برف‌های تزیینی را می‌فرستد بالا؛ انگار که کاج واقعی است و شب کریسمس دارد برف می‌بارد.» آوردن حال و هوای کریسمس به خانه ولو با وسایل مصنوعی خرج دارد. هر چقدر یک نفر علاقه مند باشد در زمستان بی برف تهران، بیشتر حال و هوای کریسمس برفی را به خانه اش ببرد بیشتر توی خرج می‌افتد. این واقعیت هم در مورد کاج‌های تزیینی، هم در مورد ریسه‌های برف‌مانند و هم در مورد عروسک‌های بابانوئل صدق می‌کند. علاوه بر اینها برخی از افراد علاقه مندند شمع هم زیر درخت کریسمس روشن کنند، همان‌طور که افرادی ممکن است علاقه مند به استفاده از ظروف کریسمس باشند.
لیوان‌های بزرگ یا همان ماگ با طرح کریسمس در میرزای شیرازی ۲۴ هزار تومان است و قیمت سرویس بشقاب‌های کریسمس گاهی تا ۱۰۰ هزار تومان هم می‌رسد. در کنار اجناس ذکر شده، بی نهایت وسایل و اجناس دیگر هم هست که هر چند به اندازه کاج‌ها، عروسک‌ها و ریسه‌ها متقاضی ندارد، اما هستند کسانی که همزمان با آغاز سال نو علاقه مند به تهیه آنها باشند.
خرج تزیینات کریسمس
نمی‌توان برآورد دقیقی از گردش مالی کریسمس در ایران انجام داد. برآوردها را می‌توان بیشتر منحصر به خرید و فروش اجناس تزیینی کرد و در این حالت هم باز باید به محاسبه‌های فرضی رو آورد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت مسیحیان ایران چیزی حدود ۳۰۰ هزار نفر است. اگر تعداد اعضای خانواده‌های ایرانی را چهار نفر در نظر بگیریم، حدود ۷۰ هزار خانواده مسیحی در ایران زندگی می‌کنند. اگر حداکثر خرجی که یک خانواده برای خرید تزیینات کریسمس انجام می‌دهد سه میلیون تومان باشد، در صورتی که همه خانواده‌های مسیحی این خرج را انجام دهند، حدود ۲۱۰ میلیارد تومان در جریان خرید وسایل تزیینی کریسمس خرج می‌شود.
در صورتی که میانگین این خرج دو میلیون تومان باشد، باز هم رقم نجومی ۱۴۰ میلیارد تومان به دست می‌آید. حتی اگر در محاسبه خود این فرض را در نظر بگیریم که ۱۰ درصد خانواده‌های مسیحی پول خود را خرج تزیینات کریسمس می‌کنند باز به رقم ۲۱ میلیارد تومان می‌رسیم. به نظر می‌رسد در نهایت باید این ارقام آخری را بپذیریم، بنابراین کریسمس در ایران تنها به شرط اینکه خرید و فروش اجناس تزیینی مورد محاسبه قرار گیرد، گردش مالی میلیاردی ایجاد می‌کند. این گردش مالی البته در مقایسه با پولی که ایرانیان در نوروز خرج می‌کنند ناچیز به نظر می‌رسد.
با همان روشی که استفاده شد و با در نظر گرفتن اینکه در ایران حدود ۲۰ میلیون خانواده زندگی می‌کند، در صورتی که هزینه خرید ماهی قرمز چهار هزار تومان در نظر گرفته شود، ایرانیان هر سال تنها ۴۰ میلیارد تومان ماهی تزیینی می‌خرند. اگر به این موضوع، ملزومات دیگر نوروز را نیز اضافه کنیم، حتی با فرض اینکه ۱۰ درصد خانواده‌ها دست به چنین خرج‌هایی می‌زنند، باز هم رقمی نجومی به دست می‌آید. در این میان، یکی از مهم‌ترین موضوعات برنامه‌ریزی برای بازارهای این چنینی است. در سال‌های اخیر چشم بادامی‌ها نه تنها بازارهای فروش نوروزی را قبضه کرد اند که بررسی‌ها نشان می‌دهد حتی از بازاری که در برهه کوتاهی از سال و برای کمتر از نیم درصد مردم یک کشور راه می‌افتد نیز چشمپوشی نکرده اند.