جام جم نوشت: دوشنبه شب برنامه های سوگواره «خیمه‌ها و نجواها» در برج میلاد تهران، میزبان اجرای پوئم سمفونی «سوگ ساز» به رهبری سعید اردیانی بود که در آن از حسام‌الدین سراج، خواننده کشورمان هم تجلیل شد. اما این تجلیل چون بدون هماهنگی و اطلاع خواننده کشورمان بود، اعتراض سراج را در پی داشت.
حسام‌الدین سراج سال 1337 در شهر موسیقی پرور اصفهان متولد شد. او یکی از مطرح ترین خوانندگان موسیقی سنتی کشورمان است که طی حدود سه دهه فعالیت هنری، توانسته آلبوم‌های زیادی منتشر و کنسرت‌های زیادی در شهرهای مختلف کشور برگزار کند. چندی قبل نیز فیلم عاشورایی «هیهات» با صدای این خواننده اکران شد. با او درباره تازه‌ترین فعالیتش و برخی دیگر از مسائل درباره موسیقی سنتی به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
درباره مراسم تجلیلی که دوشنبه شب برای شما در برج میلاد گرفتند، صحبت کنید.
من برای دیدن اجرای دوستان در ارتباط با عاشورا به برج میلاد رفته بودم، اما بعد دوستان اعلام کردند می‌خواهند از من تجلیل کنند. در حقیقت مرا غافلگیر کردند در حالی که من موافق نبودم.
درباره تولید آثار جدیدتان برای مخاطبان ما بگویید. آیا آلبومی در دست کار دارید؟
کاری را قرار است با گروه سور به آهنگسازی مجید مولانیا و براساس اشعار حسین منزوی، هوشنگ ابتهاج، حافظ و مولانا ضبط کنیم.
عنوان آلبوم مشخص شده است؟
نه، هنوز مشخص نشده است.
این آلبوم امسال منتشر می‌شود؟
تا یکی دو هفته دیگر مشغول ضبط می‌شویم، اما نمی‌دانم امسال منتشر می‌شود یا نه، چون سیستم توزیع در کشور ما کند است.
می‌خواهم درباره انتخاب شعرهایتان بپرسم. در ادبیات کلاسیک فارسی آنقدر بیت و شعر خوب وجود دارد که واقعا انتخاب دشوار است. حتی از یک شاعر مثل سعدی یا حافظ هم آنقدر شعر خوب می‌بینیم که واقعا انتخاب برای هر خواننده‌ای دشوار است. شما چه معیارهایی را برای انتخاب شعر مد نظر قرار می‌دهید؟
شعری که انتخاب می‌کنیم باید با دستگاهی که می‌خوانیم، تناسب داشته باشد. مثلا می‌خواهیم در دستگاه همایون بخوانیم، باید شعر از نظر وزن و مضمون تناسب داشته باشد یا مثلا می‌خواهیم در دستگاه دشتی بخوانیم، شعر باید محزون باشد یا در دستگاه چهارگاه شعر باید حال و هوای حماسی داشته باشد. قدما در باب شعر آنقدر حرف‌های خوب زدند که کار برای دوره اخیر سخت می‌شود و به همین دلیل شعرای امروز فرم و شیوه کارشان را عوض کرده‌اند. همان اتفاقی که در موسیقی پاپ می‌افتد و گاهی آنقدر ترانه‌ها ساده است که انگار حرف محاوره روزمره زده می‌شود.
از بین کارهای شما آثاری مثل «باغ ارغوان» و کارهای قدیمی تر شما خیلی علاقه‌مند دارد. آیا شما هم همان حس و حال را مانند مخاطبانتان دارید یا آثار جدیدتان را می‌پسندید؟
برخی از کارهای قدیم و برخی جدید را بیشتر دوست دارم. البته قبول دارم قدیمی‌ترها مثل «شرح فراق» و «باغ ارغوان» حال و هوای دیگری دارند و به لحاظ موسیقی سنتی ناب‌ترند.
در زمان موشکباران تهران هم کار می‌کردید؟
بله، من کارهای اولیه‌ام را در زمان جنگ انجام دادم. «نینوا»ها و «باغ ارغوان» آن زمان انجام شد.
سال‌هاست نزاعی بین موسیقی سنتی و پاپ وجود دارد، اما هرچه جلوتر می‌رویم به‌نظر می‌رسد این شکاف کمتر می‌شود و دیگر این‌طور نیست کسی که موسیقی پاپ گوش می‌دهد، دیگر موسیقی سنتی گوش ندهد و برعکس. به‌نظر شما موسیقی سنتی ما چطور باید خود را به روز کند که جوانان ما را همراه کند؛ بخصوص که نسلی هیجانی هستند و دوست دارند در سریع‌ترین زمان آهنگ بشنوند، فیلم ببینند، کتاب بخوانند و اوقات فراغت خود را پر کنند.
موسیقی سنتی نباید خودش را با مخاطب ساده پسند تطبیق دهد. نوجوان وقتی آرام آرام سنش بیشتر می‌شود یا به مفاهیم فرهنگی ـ هنری بیشتر پی می‌برد، قاعدتا جذب موسیقی سنتی می‌شود. این را در سنین مختلف می‌بینیم. مخاطبان ما از جوانان تا میانسالان هستند. یک برنامه‌ریزی اشتباه در کشور ما شده که عامدانه یا غیرعامدانه جوانان را به سمت موسیقی تفریحی و تفننی سوق می‌دهد.
منظورتان موسیقی پاپ است؟
من اسمش را می‌گذارم موسیقی تفریحی تفننی، چون موسیقی پاپ هنرمندانه هم داریم. اما وقتی موسیقی‌ای که جنبه تفریحی تفننی دارد، زیاد می‌شود، عرصه را برای موسیقی جدی اعم از کلاسیک، ایرانی و نواحی تنگ می‌کند. متاسفانه صدای هنر جدی به سبب اغتشاشی که در فضای موسیقی وجود دارد آنگونه که باید به گوش مردم نمی‌رسد.