سرویس فرهنگی «فردا»: عرفه، زمان نیایش و راز و نیاز با معبودی است که پاسخ گوی تمام پرسش ها و برآورنده تمام نیازها است. / پرونده خبرآنلاین برای شب و روز عاشقی در عرفه
خدای مهربانم ...
هرگاه که تو را خواندم، پاسخم گفتی؛
هر چه از تو خواستم، عنایتم فرمودی؛
هرگاه اطاعتت کردم، قدردانی و تشکر کردی؛
و هر زمان که شکرت را بر جا آوردم، بر نعمت هایم افزودی؛
و اینها همه چیست؟
جز نعمت تمام و کمال و احسان بی‌پایان تو!؟
من کدام یک از نعمت‌های تو را می‌توانم بشمارم یا حتی به یاد آورم و به خاطر بسپارم؟
خدایا! الطاف خفیه‌ات و مهربانی‌های پنهانی‌ات بیشتر و پیشتر از نعمت های آشکار توست.
خدایا ! من را آزرمناک خویش قرار ده آن‌سان که انگار می‌بینمت.
من را آنگونه حیامند کن که گویی حضور عزیزت را احساس می‌کنم...
شب و روز عاشقی بر شما مبارک...
دعا، قرار گاه اجابت است / نوشتاری از آیت الله جوادی آملی
نهم ذی الحجه و روز عرفه، فرصتی ویژه برای نیایش و گفت و گوی دلدادگان حضرت حق برای وصل دوباره با معبود است. آیت الله جوادی آملی در کتاب "صهبای حج" درباره این روز نوشته است:
«روز عرفه روز دعا و نيايش است و اگرچه روزه آن روز مستحب است، ليکن اگر روزه گرفتن آن روز موجب ضعف شود، آن گونه که انسان نتواند دعاهاي اين روز را بخواند، خواندن دعا بر روزه گرفتن مقدم است.
نقش نيايش در وصول به رحمت بيکران الهي، با بيان امام صادق(عليه السلام) که فرمود: «الدُّعاء کهف الإجابة کما أنّ السّحاب کهف المطر» به خوبي روشن است. طبق اين بيان نوراني همانطور که ابر، قرارگاه باران است، دعا نيز قرارگاه اجابت است. به بيان ديگر، اجابت در درون دعاست، همانطور که باران در نهاد ابر تعبيه شده است. بنابراين، چنانچه کسي با حسن ظن و خالصانه و عارفانه و به نحو عام دعا کند، خدا هم اجابت خواهد کرد. بخش مهمي از پيروزي انبياي بزرگ(عليهم السلام) نيز به برکت دعا بوده است؛ زيرا تظاهرات و عمليات، بخش «جسماني» پيروزي را تشکيل مي دهد ولي دعا و نيايش «روح» ظفر است؛ چنان که امام موسي الرضا(عليه السلام) همواره به اطرافيان خويش مي فرمود: بر شما باد به سلاح پيامبران. آنگاه در پاسخ اينکه سلاح آنان چه بود؟ مي فرمود: دعا.
دعا تنها چيزي است که خدا آن را به انسان تمليک کرده است. انسان جز دعا و تضرع در پيشگاه خداوند مالک چيزي نيست: «يا سريع الرضا اغفر لمن لا يملک إلاّ الدّعاء». از اين رو در برابر دشمن درون، سلاحي جز ناله ندارد: «وسلاحه البکاء». دشمن بيرون را مي توان با سلاح سبک و سنگين از پا درآورد ولي شيطان و دشمن سرسخت درون را تنها با اشک در برابر خدا مي توان رام کرد. بنابراين، کسي که اهل ناله نيست، مسلح نيست و اگر کسي مسلح نباشد پيروز نخواهد شد؛ زيرا انسان تا زماني که خود را مي بيند، خدا را نمي بيند و به درگاه او تضرّع و اظهار عجز نمي کند، وقتي ننالد در نبرد با اهريمن درون و بيرون شکست مي خورد.
گرچه همه حالات زندگي براي نيايش مناسب است ولي دوران پربار حج و حضور در مواقف آن، شکوه بيشتري براي دعا و تأثير فراوان تري براي نيايش به درگاه پروردگار جهان دارد و چون دعا از ضمير صاف، مورد قبول است و احرام و آهنگ کعبه آزاد و پاک، در تصفيه ضمير تأثير به سزايي دارد، نيايش در حج و دعا در مواقف آن بهترين اثرها را به همراه خواهد داشت. از اين رو براي هر برنامه از مناسک حج، دستور ويژه اي در مورد نيايش داده شده است و عمده آن دعاي عرفه در صحراي عرفات و همراه توده مردم گردآمده از سراسر جهان و عُشاق مشعر و مشتاقان کوي مناست.
روايات فراواني درباره اعمال روز عرفه و هنگام وقوف در عرفات، به ويژه کيفيت دعا در آن موقف نقل شده که بخشي از آنها در خصوص دعاهاي آن روز، مانند دعاي عرفه امام حسين و دعاي امام سجّاد(عليهماالسلام) است و بخشي نيز در اهتمام و ترغيب به دعا کردن به ديگران است، به گونه اي که برخي شاگردان اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم السلام) همه همّ خود را در آن سرزمين که دعاها در آن مستجاب است، صرف دعا براي غير مي کردند.»
امشب فقط دعا کنید/ نکته هایی ناب از زبان حاج آقا مجتبی تهرانی
شب عرفه، شب دعا و اعمال صالح است و دعا در این شب مقبول و مستجاب است. در روایتی نقل شده است که شب عرفه هر دعای خیری که انسان بکند به اجابت می رسد؛ و برای کسی که در شب عرفه اطاعت الهی را بکند و اعمال صالحه انجام دهد، معادل صد و هفتاد سال اطاعت و عبادت است؛ یعنی از نظر پاداش چنین چیزی به او داده می شود. نکاتی ناب از سخنان آیت الله مجتبی تهرانی درباره اهمیت و بزرگی شب و روز عرفه را در ادامه می خوانید.
امشب فقط دعا کنید
این روایت، عظمت شب عرفه را می رساند. به حسب ظاهر امشب شب عرفه است؛ لذا امشب را قدر بدانید! اولین مسأله ای که در امشب تاکید شده، «دعا کردن» است و در روایت دارد: دعا کنید! دعای خیر کنید! و بدانید که این دعاها به اجابت می رسد.
مطلب دیگر اینکه مقید باشید که امشب مشغول به غیر عبادت نشوید! کاری کنید که اشتغالات کنار برود تا بتوانید به سوی عبادات و صالحات بروید! وقتی چنین معادله ای هست که عبادت امشب مانند عبادت صد و هفتاد ساله است، خیلی انسان باید مراقبت و جدیت داشته باشد. این خیلی قابل توجه است، چون امشب یکی از بزرگترین فرصتهایی است که ما داریم.
اثر دعا برای دیگران و پشت سر آنها
درباره دعا کردن هم بگویم که در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است که حضرت فرمودند: سریعترین دعایی که به هدف اجابت می رسد، دعایی است که یک برادر مؤمن، برای برادر مؤمن دیگرش می کند و پشت سر او برایش از خدا خیر می خواهد؛ نه در حضورش. یعنی هرکس برای دیگری دعا کند، به سرعت به اجابت می رسد. وقتی این شخص شروع می کند به دعا کردن برای برادر مؤمنش و پشت سر او، آن فرشته ای که برای گرفتن دعاها موکل شده است، جواب می دهد: این چیزی که برای برادرت خواستی، برای خودت دو برابرش برآورده شد. یعنی همین که برای دیگری خیر خواستی و دعایش کردی، برای خودت دو برابرش منظور و مستجاب می شود.
امشب را قدر بدانید
از غروب شب عرفه تا غروب روز عرفه زمان بسیار بزرگی است. این را گفتم تا امشب که به حسب ظاهر شب عرفه است و موقعیت بسیار خوبی است، هم دعا کنید و هم به اعمال صالحه مشغول شوید! این را هم بدانید که دعاهایی که می کنید اگر برای دیگران باشد، چیز بیشتری نصیبتان می شود.
روز عرفه، روز درخواست از خداوند
در روایتی است که از پیغمبر اکرم نقل شده است که خداوند وحی فرستاد به بعضی از پیامبرانش که این متن وحی الهی است که بر فرض که اهل هفت آسمان و تمام زمین، همگی از من درخواست کنند و به هرکدام هرچه که خواستند را بدهم، از خزانه، حکومت و فضل الهی ذره ای کاسته نمی‌شود؛ حتی مثل یک بال پشه هم از خزانه من کم نمی‌شود؛ و چه طور ممکن است که از فضل الهی کاسته شود در حالی که من سردمدار آن هستم!؟
روز امید خوشبختی برای همه
روایتی دیگری از زین العابدین صلوات الله علیه آمده که محدث قمی هم آن را در مفاتیح نقل کرده است؛ در آن روایت آمده است که روز عرفه بود و حضرت دیدند که سائلی دارد از مردم، یعنی غیر خدا، درخواست می‌کند؛ حضرت به او فرمود: وای بر تو! در چنین روزی از غیر خدا تقاضا و درخواست می‌کنی!؟ و حال آنکه امید می‌رود در چنین روزی فضل الهی شامل طفل‌هایی شود که در رحم مادر هستند. امید است که اینها خوشبخت و سعادتمند شوند.
روز عرفه، روز درخواست و بخشایش
یکی از آن مقاطعی که این اسلحه بردش بیشتر است و در اجابت سرعت دارد، روز عرفه است. حتی تعبیر امام باقر (علیهالسلام) این است که اصلا روز عرفه، روز دعا و درخواست از خداوند است. یعنی در این مقطع زمانی بخصوص سرعت اجابت دعا بیشتر است.
حضرت امام جعفر صادق(ع) فرمودند: اگر کسی در ماه مبارک رمضان مورد مغفرت الهی قرار نگیرد غفران برای او نیست مگر آنکه عرفه را درک کند. از این روایت دو مطلب به دست می آید: یکی، عظمت ماه مبارک رمضان از نظر گسترش مغفرت الهی است که همه را در بر می‌گیرد. دوم، عظمت عرفه است. در ماه مبارک رمضان، زمان مطرح است. ممکن است برای عرفه هم زمان مطرح باشد؛ یعنی روز خاص و هم مکان مورد نظر باشد که آن زمین عرفات است. ولی مسلما زمان در اهمیت موضوع دخالت دارد که روز عرفه است. از لحاظ قید زمان، اگر کسی در ماه مبارک رمضان مورد مغفرت الهی قرار نگرفت، مسلما اگر در روز عرفه از خداوند طلب مغفرت کند مورد مغفرت الهی قرار خواهد گرفت.
فضیلت زیارت امام حسین در عرفه
مسأله مهم در روز عرفه زیارت امام حسین(علیهالسلام) است که در حدیث آمده است خداوند قبل از آنکه به سرزمین عرفات نظر کند، به زائرین امام حسین(علیهالسلام) نظر می‌افکند و این نظر افکندن در زمان‌های حساس و سرنوشت‌ساز مانند شب قدر، عید فطر، عید قربان و عید غدیر است که افضل اعمال در این زمان‌ها زیارت امام حسین(علیهالسلام) است.
این روز را از دست ندهید!
هر لحظه‌ای از لحظات این روز برای ما گران بها است؛ به خصوص برای دعا و درخواست از خداوند. این فرصت بهترین فرصت است. پس این فرصت را از دست ندهید! به خصوص از ظهر تا هنگام غروب را که در روایات وارد شده است. بدانید اگر می خواهید مشکلاتتان را حل کنید بیایید این چند ساعت را درِ خانه خدا بروید و از او بخواهید؛ چه حاجت های مادی را و چه معنوی را، همه را از او بخواهید. چون امروز برد دعا خیلی زیاد است. بخصوص درباره دیگران اگر دعا کنید، ما در روایت داریم که خدا چند هزار برابر به شما اعطا می کند.
فرازی از دعای عرفه به قلم سید مهدی شجاعی
ای آنکه از خیانت های چشم آگاه است و از پنهانی های دل با خبر!
ای آنکه آینده را می‌داند و نیامده را می‌شناسد!
ای آنکه او را جز او نمی‌شناسد و از او جز او خبر ندارد!
ای آن که زمین را از آب انباشت و هوا را با آسمان مسدود کرد!
ای کسی که مهربانترین نام ها و کریمترین اسم ها از آن اوست!
ای بخشنده‌ای که عطاهایش هرگز تمام شدنی نیست، جاده کرامتش انتها ندارد و باران مهرش توقف نمی‌پذیرد!
ای برانگیزنده همت کاروانیان برای نجات یوسف در خشکسالی بیابان!
و ای در آورنده او از چاه،
و ای گمارنده او به سلطنت پادشاهی از پس عبودیت و بندگی!
و ای بازگرداننده او به یعقوب، پس از آنکه چشم هایش به سپیدی نشست! و او همچنان خاموش و خویشتندار بود.
ای بردارنده و برطرف کننده غم و اندوه و ابتلا از ایوب،
ای بازدارنده دست های ابراهیم از ذبح فرزند ارجمندش! فرزندی که در نهایت عمر و منتهای پیری نصیبش شده بود.
ای آنکه دعای ذکریا را مستجاب کرد و یحیی را بدو بخشید، و او را تنها و بی کس فرو نگذاشت!
ای آنکه یونس را از شکم ماهی نجات داد!
ای آنکه دریا را برای بنی اسرائیل شکافت و نجاتشان داد و فرعون و سپاهیان را غرقه ساخت!
ای آنکه بادها را بشارت دهندگان و طلایه داران باران رحمت خویش قرار داد!
ای آن که بر بندگان نافرمان خویش شتاب روا نمی دارد!
ای آنکه در ازای ناسپاسی من، محرومم نکرد و تدارک حرمان ندید!
خطاهای من گسترش یافت ولی رسوایم نساخت.
گناهانم عظیم شد ولی آبرویم را نبرد.
لغزش هایم فزونی گرفت، و او پرده حیثیتم را ندرید.
مرا غرقه در نافرمانی خویش دید، ولی شهره بدنامی‌ام نکرد.
ای آنکه بر سواد معاصی من قلم ستر کشید و پرده آبرویم را به گناه فاحش ندرید!
ای آنکه با خوبی و احسانش خود را به من نشان داد؛ و من با بدیها و عصیانم در مقابلش ظاهر شدم!
ای آنکه به ایمان هدایتم کرد پیش از آنکه من شکر در مقابل نعمت را بشناسم!
ای آن که در ذلت خواندمش و عزتم بخشید!
در جهل خواندمش و شناختم عنایت کرد.
در تنهایی صدایش زدم و جمعیتم بخشید.
در غربت طلبیدمش و به وطن بازم گرداند.
در فقر خواستمش و غنایم بخشید.
فرازی از دعای عرفه به قلم دکتر علی شریعتی
معبود من!
اینک من پیش روی توام و در میان دست های تو.
آقای من!
بال گسترده و پر شکسته و خوار و دلتنگ و حقیر.
نه عذری دارم که بیاورم نه توانی که یاری بطلبم.
نه ریسمانی که بدان بیاویزم.
و نه دلیل و برهانی که بدان متوسل شوم.
چه می‌توانم بکنم؟ وقتی که این کوله بار زشتی و گناه با من است ؟!
انکار؟!
چگونه و از کجا ممکن است و چه نفعی دارد وقتی که همه‌ی اعضا و جوارحم به آنچه کرده‌ام گواهی می‌دهند؟
خدای من!
این منم و پستی و فرو مایگی‌ام.
و این تویی با بزرگی و کرامتت.
از من این می‌سزد و از تو آن
" چگونه ممکن است به ورطه ی نومیدی بیافتم در حالی که تو مهربان و صمیمی جویای حال منی."
خدای من!
تو چقدر با من مهربانی با این جهالت عظیمی که من بدان مبتلایم!
تو چقدر درگذرنده و بخشنده‌ای با این همه کار بد که من می‌کنم و این همه زشتی کردار که من دارم.
خدای من!
تو چقدر به من نزدیکی با این همه فاصله‌ای که من از تو گرفته‌ام.
تو که اینقدر دلسوز منی!
خدایا تو کی نبودی که بودنت دلیل بخواهد؟
تو کی غایب بوده‌ای که حضورت نشانه بخواهد؟
تو کی پنهان بوده‌ای که ظهورت محتاج آیه باشد؟
کور باد چشمی که تو را ناظر خویش نبیند.
کور باد نگاهی که دیده‌بانی نگاه تو را درنیابد.
بسته باد پنجره‌ای که رو به آفتاب ظهور تو گشوده نشود.
و زیانکار باد سودای بنده‌ای که از عشق تو نصیب ندارد.