روزنامه آرمان امروز- زهرا سلیمانی: احتمال دارد ۲۲درصد از نخبگان کشور مهاجرت کرده باشند؛ روز گذشته مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی این اظهار نظر را در حالی انجام داد که فرار مغزها از ایران یکی از چالش‌های مهم کشور به حساب می آید و در سال‌های اخیر اقداماتی که برای مقابله با آن انجام شده تاثیر چندانی نداشته است. احد رستمی که در همایش اهمیت ارزیابی برنامه‌ها و سیاست‌های اجتماعی سخن می‌گفت، علاوه بر مساله مهاجرت نخبگان به موضوعات متعدد دیگر نیز اشاره داشت.
مدیرکل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از جمع‌آوری اطلاعات ۳۰۰هزار کودک بازمانده از تحصیل در سامانه رفاه ایرانیان خبر داد و گفت: هفته گذشته اعلام شد خانواده‌هایی که کودک خود را از تحصیل باز بدارند، یارانه‌شان قطع خواهد شد. رستمی افزود: از سال ۱۳۸۳که وزارت رفاه تشکیل شد، قرار بود بودجه رفاه از طریق وزارت رفاه توزیع شود و تعامل با سازمان مدیریت و دستگاه‌های حمایتی وجود داشت تا کار پیش برود. او افزود: اما چالش نخست این بود که مستندات دال بر اثرگذاری و اثربخشی اجرای طرح‌ها چیست؟ وزارت رفاه فاقد ابزارهای مناسبی برای ارزیابی برنامه‌ها بود. مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه به همین علت در معاونت رفاه اجتماعی به این نتیجه رسیدیم که باید محاسبه فقر چند بعدی را دنبال کنیم اظهارکرد: این برنامه از مدت‌ها پیش در دستور کار قرار گرفت و به گزارش‌های متعددی درباره وضعیت استان‌های دست پیدا کردیم. به عنوان مثال به‌رغم اینکه میانگین کشوری فقر چند بعدی شهری ۳/۵ و فقر چند بعدی روستایی چهار بود، اما با توزیع بسیار نامتوازن آن در استان‌های مختلف روبه‌رو هستیم.
توزیع فقر در کشور نامتوازن است
مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی افزود: زمانی که فقر چند بعدی را براساس ابعادش بررسی کردیم نیاز استان‌ها متفاوت شد. برای مثال در بعد فقر سلامت، استان‌هایی چون کردستان و لرستان در بعد شهری بیشترین آسیب پذیری را دارند و در مناطق روستایی به لحاظ فقر سلامت، استان‌های البرز و هرمزگان بیشترین آسیب پذیری را دارند. رستمی ادامه داد: درباره «فقر آموزش»، استان سیستان و بلوچستان، هم در بعد شهری و هم روستایی بیشترین آسیب‌پذیری را نسبت به استان‌های دیگر دارد. همچنین ابعاد دیگری چون «مسکن»، استانداردهای زندگی و... بررسی و مشخص شد توزیع فقر کاملا در کشور متفاوت و نامتوازن است. در برخی استان‌ها با فقر بهداشت، در برخی با فقر مسکن و در برخی با فقر آموزش روبه‌رو هستیم.او با بیان اینکه به عنوان مثال علی‌رغم آنکه در استان‌هایی چون آذربایجان شرقی و یزد درصد فقر چند بعدی شهری و روستایی پایین است، اما آسیب‌پذیری «زنان سرپرست خانوار» در این مناطق بیشتر است، گفت: محاسبه فقر چند بعدی تلاشی بود تا بتوانیم پیوندی میان بودجه و برنامه‌ریزی بخش‌های مختلف ایجاد کنیم؛ به عنوان مثال این موضوع که سیستان و بلوچستان گرفتار فقر آموزش است کمک می‌کند تا تخصیص بودجه برای این مناطق بهبود پیدا کند.
دهک‌بندی ۲۳میلیون خانوار در ایران
مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: تجمیع پایگاه اطلاعاتی رفاه ایرانیان از سال ۸۷ در وزارت رفاه سابق شروع شد، اما از دو سال پیش با جدیت جمع‌آوری اطلاعات را شروع کردیم و موارد مختلفی اعم از نوع پوشش بیمه‌ها، نوع خودرو، شغل خانوار، اطلاعات مالیاتی، محل سکونت، اطلاعات وام‌های دریافتی خانوار و... بر اساس روش‌های مختلف ثبت شد و توانستیم ۲۳میلیون خانوار در ایران را دهک‌بندی کنیم و به تحلیل‌هایی فراتر از حد انتظار رسیدیم.
احتمال اعطای یارانه مشروط به‌انجام آزمایشات پزشکی
رستمی افزود: به عنوان مثال، استان‌های مرکزی بیشترین تجمیع بیماران خاص را داشتند، البته وضعیت شهرهای مختلف نیز از این لحاظ کاملا متفاوت بود و برخی شهرستان‌ها تجمع بیشتری از بیماران خاص داشتند. زمانی که بیمه سلامت نیز اطلاعات خود را با اطلاعات ما تطبیق داد، به چشم‌انداز جالبی برای برنامه‌ریزی در این زمینه رسید. به عنوان مثال، با توجه به این اطلاعات می‌توان راهکارهایی را در نظر گرفت که شاید بتوان گفت اعطای یارانه مشروط به انجام برخی آزمایش‌های پزشکی در شهرستان‌هایی که آمار بالایی دارند را شامل شود. او با بیان اینکه یکی دیگر از اطلاعات ما این بود که فقر را با میزان مستمری بگیران مناطق مختلف تطبیق دهیم، گفت: در برخی مناطق به علت فقر بالا شمار مستمری بگیران بالا بود. در برخی مناطق فقر بالا نبود، اما تعداد مستمری بگیران بالا بود. جالب است که در برخی مناطق کشور تحت پوشش بودن کمیته امداد در حال تبدیل به یک فرهنگ است و یکی از ملاک‌های خواستگاری رفتن دامادها در آن مناطق تحت پوشش بودن کمیته امداد است. رستمی افزود: یکی دیگر از اطلاعاتی که در سامانه رفاه ایرانیان ثبت می‌شود، مربوط به «بیمه کارگران ساختمانی» است. در ثبت اطلاعات به این نتیجه رسیدیم که برخی اعضای اصناف دیگر نیز از بیمه کارگران ساختمانی استفاده می‌کنند. در حالی‌که لزومی ندارد و دولت نباید به این اقشار بیمه مجانی ارائه کند و این افراد باید از بیمه کارگران ساختمانی خارج شوند. مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره پوشش نهادهای حمایتی کمیته امداد و بهزیستی گفت: هرچند دهک‌های پایین درآمدی عمدتا افرادی هستند که تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند، اما اطلاعات نشان می‌داد دهک‌های بالای درآمدی نیز از امکانات بهزیستی و امداد استفاده می‌کنند. بر این اساس در سال ۹۳ کمیته امداد حدود ۳۰ درصد این افراد را از پوشش خود خارج کرد. رستمی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات انجام شده «آنالیز نخبگان» کشور بود. ۲۲ درصد از نخبگان کشور اطلاعاتی در بانک‌های اطلاعاتی نداشتند و احتمال می‌رود از کشور مهاجرت کرده باشند. او به احصای یک میلیون و ۶۰۰هزار نفر افراد فاقد کارت ملی اشاره کرد و گفت: در این زمینه اقدامات مختلفی انجام شد و ۴۰۰ هزار نفر برای ثبت اطلاعات خود مراجعه نکرده‌اند که به احتمال زیاد فوت کرده بودند. رستمی به جمع‌آوری اطلاعات مربوط به بیمه سلامت همگانی اشاره کرد و گفت: از امسال بیمه خانوار را از طریق سامانه رفاه ایرانیان ارزیابی می‌کنند. افراد با تمکن مالی بالا باید در پرداخت حق بیمه خود مشارکت کنند. امیدواریم این سامانه اطلاعات کاملی برای سیاستگذاری‌ها در حوزه اجتماعی در اختیار دستگاه‌های مختلف قرار دهد.
مسئولان به فکر مهاجرت نخبگان باشند
یک استاد دانشگاه درباره پدیده فرار مغزها به «آرمان امروز» می گوید: هر ساله کشور به دلیل از دست دادن نخبگان متحمل خسارت های فراوان می شود. این در حالی است که هر گونه ضرر و زیان اقتصادی قابل جبران است، اما از نظر نیروی انسانی جبران این نارسایی امکانپذیر نیست. محمد زاهدی اصل می افزاید: همواره همه دولت‌ها درباره مساله مهاجرت نخبگان حساسیت داشته‌اند، اما تاکنون اقدام جدی برای حفظ نیروی جوان به عنوان سرمایه های بالقوه کشور انجام نشده است. به گفته او نهاد ها و سازمان‌های ذیربط در کشور باید شرایط را به نحوی ایجاد کنند تا نخبگان حضور در کشور را به مهاجرت ترجیح دهند. این مددکار اجتماعی تاکید می‌کند: پدیده فرار مغزها همیشه دامنگیر کشور ما بوده و در مقاطع مختلفی شدت و ضعف داشته است.