مصوبه شنبه‌شب شورای عالی فضای مجازی آن قدری که در برخی رسانه‌های مهم خارجی بازتاب یافت در رسانه‌های داخلی مورد توجه قرار نگرفت. الزام شبکه‌های خارجی پیامرسان تلفن همراه برای انتقال اطلاعات کاربران ایرانی به داخل کشور!
روزنامه صبح نو: مصوبه شنبه‌شب شورای عالی فضای مجازی آن قدری که در برخی رسانه‌های مهم خارجی بازتاب یافت در رسانه‌های داخلی مورد توجه قرار نگرفت. الزام شبکه‌های خارجی پیامرسان تلفن همراه برای انتقال اطلاعات کاربران ایرانی به داخل کشور!
مصوبه‌ای کوتاه که ظاهراً بیشتر متوجه شرکت تلگرام بود. به درِ «شرکت‌های خارجی پیامرسان» گفته شده بود تا دیوار «تلگرام» آن را بشنود: «شرکت‌های خارجی پیامرسان فعال در داخل برای ادامه فعالیت خود ملزم خواهند شد تا همه اطلاعات و فعالیت مرتبط با شهروندان ایرانی را به داخل منتقل کنند.»
بازتاب در رسانه‌های خارجی؛ بایکوت در داخل
روزنامه انگلیسی گاردین با تیتر و زیرتیتر «تلگرام؛ اپلیکیشنی که مکالمات ایرانی‌ها را آزاد کرد» و «با نزدیک شدن انتخابات، یک شبکه اجتماعی از منع و فیلتر تندروها گریخته است.» به انتقاد از این مصوبه پرداخت. این رسانه انگلیسی با تشریح میزان بالای کاربران ایرانی در این شبکه اعلام کرده است که یک نفر هر از چهار ایرانی از این نرم‌افزار استفاده می‌کنند. گاردین در متن خود اشاره کرده است که تلگرام یکی از معدود پیام‌رسان‌هایی است که امکان انتشار رایگان اطلاعات را به کاربران خود می‌دهد که بخش عظیمی از آنها ایرانی‌اند. این اشاره گاردین به امکان ساخت کانال توسط کاربران است که به مرور به عنوان دنیای موازی فضای مجازی مطرح است.
روزنامه انگلیسی دیلی‌میل نیز از دیگر رسانه‌هایی بود به پوشش این موضوع پرداخت. دیلی‌میل ضمن اشاره به فیلتر بودن فیس‌بوک و توییتر به بهانه این خبر، نیم‌نگاهی نیز به اعضای شورای عالی فضای مجازی و نحوه انتخاب آنها داشته است. دیلی‌میل به صراحت عنوان کرده است که این مصوبه شورای عالی فضای مجازی، بیش از همه نرم‌افزار پیامرسان تلگرام را هدف گرفته است که بین ایرانیان محبوبیت بسیاری دارد. دیلی‌میل مدعی شده است که این دلیل محبوبیت تلگرام، امنیت بالایی است که این شبکه برای کاربران ایرانی خود به ارمغان آورده است. این رسانه انگلیسی البته اشاره نکرده که چرا دیگر نرم‌افزارهای پیامرسان که به مراتب امنیت بالاتری از تلگرام دارند و حتی فیلتر نیز نشده‌اند، به این درجه از محبوبیت نرسیده‌اند؟ محبوبیتی که شاید بیش از آنکه به امنیت این شبکه مربوط باشد به در دسترس‌تر بودن این نرم‌افزار مربوط است.
رفیق جیب ایرانیان
حالا واقعاً تلگرام چه سودی از ایرانیان می‌برد؟ حدود 20 میلیون نفر ایرانی در تلگرام حضور دارند. این نرم‌افزار پیامرسان به حدی در ایران محبوب شده است که بخش قابل‌توجهی از پهنای باند کشور صرف استفاده از این نرم‌افزار پیامرسان می‌شود؛ اتفاقی که البته تبدیل به یکی از نقاط اصلی نرم‌افزارهای پیامرسان در درآمدزایی شده است. (در صفحه 12 درباره نحوه در آمد نرم‌افزارهای پیامرسان از پهنای باند کشورها توضیح مبسوطی داده شده است) با این احتساب، تک‌تک ایرانیانی که در تلگرام فعالیت می‌کنند در حکم یک مشتری‌اند که برای تلگرام، دلار به ارمغان می‌آورند. هر دانلود و آپلودی که ما روزانه در این نرم‌افزار انجام می‌دهیم موجب خروج ارز از کشور می‌شود. در چنین شرایطی، ایران و کاربران ایرانی یکی از بزرگ‌ترین بازارهای تلگرام محسوب می‌شوند. به‌ویژه اگر بدانیم این نرم‌افزار پیامرسان به جز ایران و ازبکستان، در دنیا با استقبال قابل‌توجهی روبه‌رو نشده و در مقابل دیگر پیام‌رسان‌های مطرح، حرفی برای گفتن ندارد. با این احتساب منطق اقتصادی نیز حکم می‌کند که اگر طالب سود و تأمین هزینه یک میلیون دلاری ماهانه خود است، این بازار را حفظ کرده و به اقتضائات آن تن دهد.
اگر به قوانین تن ندهید، حذف می‌شوید!
تیرماه سال گذشته بود که معاون وزیر ارتباطات از ارسال نامه‌ای رسمی به شرکت تلگرام برای مذاکره به منظور رفع برخی مشکلات این شبکه در ایران خبر داد. زمانی که تعداد کاربران ایرانی تلگرام از مرز 10 میلیون نفر گذشته و فرایندی رو به رشد را طی می‌کرد. آن روزها این شبکه در حال تجربه اختلالات شدیدی بود و دسترسی و ارتباط با آن برای بسیاری از کاربران مشکل شده بود. هرچند شخص وزیر ارتباطات و کارگروه فیلترینگ اعلام کردند که این نرم‌افزار فیلتر نشده است اما برخی شنیده‌ها حاکی از آن بود که بار ترافیکی شدیدی اعمال شده تا با به خطر انداختن منافع اقتصادی این شرکت، تلگرام پای میز مذاکره بنشیند و به قوانین داخلی تن بدهد. شنیده‌هایی که البته چند ماه بعد با بعضی دیدگاه‌های یکی از اعضای کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ به واقعیت نزدیک شد. آقای محمدرضا آقامیری گفته بود: «تلگرام باید به خواسته‌های ما تمکین کند، در غیر این صورت مسدود نخواهد شد، اما گرفتار سرنوشت شبکه‌های اجتماعی قبلی می‌شود که هم فیلتر نشدند و هم حذف شدند.» آقامیری این را هم گفته بود که «اگر تلگرام سرور خود را به ایران نیاورد در رقابت با شبکه‌های اجتماعی دیگر حذف خواهد شد.»
تا امروز هم تعاملات پرفراز و نشیبی بین مسوولان ایرانی و تلگرام صورت گرفته. طرف ایرانی چند بار درخواست حذف برخی کانال‌ها و استیکرهای غیراخلاقی را داشته و این درخواست با پاسخ مثبت تلگرام مواجه شده است. در مقابل اما این شرکت تا امروز از انتقال سرورهای خود به داخل ایران طفره رفته و حتی یکی دو بار ادعای مسوولان ایرانی در زمینه انتقال بخشی از سرورهای تلگرام به داخل کشور را هم تکذیب کرده است. حال باید دید با مصوبه جدید شورای عالی فضای مجازی، این تعامل به چه سمت و سویی کشانده خواهد شد. شورا تلویحاً به تلگرام اخطار داده است که باید ظرف یک سال آینده سرورهای خود را به داخل ایران منتقل کند. اخطاری که تا این لحظه البته هنوز به واکنشی از جانب طرف مقابل منجر نشده است. هرچند در شبکه‌های اجتماعی کاربران ایرانی بعضاً اخباری منتشر شد که از قول تلگرام عنوان شده بود نهایتاً تا 12 ماه دیگر همراه شما خواهیم بود. خبری که البته رنگ واقعیت نداشت و جستجوی منبع آن در موتورهای جست‌وجوگر به نتیجه قابل‌اعتنایی ختم نشد. حال باید دید آیا تلگرام تن به اقتضائات بازار 20 میلیونی خود خواهد داد یا اینکه ترجیح می‌دهد از گردونه رقابت حذف شده و بخش عمده‌ای از مشتریان خود را از دست بدهد؟