شینا انصاری در هفتمین جلسه کارگروه آلودگی هوا در دولت چهاردهم که امروز در نهاد ریاست جمهوری برگزار شد، اظهار کرد: از سال ۱۳۹۳ در خصوص بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) و آزادراه تهران ـ قم  به صورت مستمر گزارشاتی اعلام شد و سال ۱۳۹۷ مورد توجه مقامات دولتی قرار گرفت.

 

وی گفت: در دولت دوازدهم نیز دستور موکدی برای بررسی این موضوع صادر شد.

 

انصاری در خصوص شناسایی علل و عوامل این بو اظهار کرد: کانون‌های متعددی در خصوص انتشار این بوی نامطبوع شناسایی شد که از جمله این کانون‌ها واحدهای دامداری و کشتارگاهی البته مرکز دفن آرادکوه است.

 

وی افزود: حالا سازمان بازرسی کل کشور نیز به این موضوع ورود کرده و گزارشی را به معاون اول رئیس‌جمهوری تقدیم کرده و  پیشنهاداتی نیز در این گزارش ارائه شده است.

 

 ۲۷ کانون نقطه‌ای مشخص شد

 

در بخشی از این جلسه محسن شهریاری مقدم - مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب و خاک - به تشریح جزییات بررسی علل و عوامل انتشار بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه بین الملل امام خمینی (ره) و آزادراه تهران ـ قم پرداخت و گفت: بوی نامطبوع مسیر فرودگاه بین الملل امام خمینی (ره) و آزادراه تهران ـ قم به طور کلی دارای سه عامل اصلی از جمله فعالیت‌های  دامداری‌، مرغداری و کشتارگاهی،  عدم مدیریت دفع پسماند، شیرابه و پسماند از سوی مجتمع آرادکوه و عدم مدیریت فاضلاب و نسبت فاضلاب تولیدی به تصفیه‌خانه‌هاست. 

 

وی تاریخ تشکیل اولین جلسه کارگروه رفع این بوی نامطبوع را ۱۴ مهرماه ۹۸ ذکر کرد و گفت: بر اساس بررسی‌های سازمان حفاظت محیط زیست در این محدوده  ۲۷ کانون‌ اصلی نقطه‌ای، فاضلاب‌های شهری و روستایی و سه کانون اصلی به عنوان علل بوی نامطبوع شناسایی شد؛ بویی که شب هنگام به دلیل جهت بادهای غالب بیشتر است. 

 

وی سه کانون اصلی را نیز آرادکوه، مجتمع دام‌گستر و کانال‌های فاضلابی است که به تفکیک یک مرکز دفع، ۱۸ واحد دامی، ۱۷۱ واحد فعال مجتمع دامگستر، یک مرغداری، سه واحد لبنی و سه کشتارگاه هستند. 

 

شهریاری مقدم به برنامه‌های عملیاتی شهرداری تهران پس از برگزاری اولین جلسه کارگروه رفع بوی نامطبوع ۱۳۹۸ اشاره کرد و گفت: اجرای پوشش مراکز دفن، اجرای کانال روبسته شیرابه، خرید ۴ دستگاه تاپ ترن، احداث ۲۰ هکتار سایت جدید تولید کمپوست، افزایش ظرفیت تصفیه خانه شیرابه تا ۵۰۰ متر مکعب در روز و سیستم تهویه و بیوفیلتراسیون سالن‌های پردازش از جمله برنامه‌های عملیاتی شهرداری بوده که اعتبار مورد نیاز آن در سال ۱۳۹۸ حدود ۹۰ میلیارد تومان بوده است.

 

وی ادامه داد: برنامه‌های عملیاتی سازمان جهاد کشاورزی بر اساس جمع بندی جلسه کارگروه رفع بوی نامطبوع، احداث ۹۴ کیلومتر کانال انتقال فاضلاب به محل نیروگاه مجتمع دام‌گستر، تکمیل سیستم بیوگاز مجتمع دام‌گستر، تکمیل سیستم بیوگاز شرکت لبن، احداث سیستم بیوگاز با ظرفیت ۵۰۰ کیلووات در دامداری پاکدشت بوده است که در سال ۹۸ حدود ۱۷۶ میلیارد تومان اعتبار لازم داشته است اما از میان این برنامه‌های عملیاتی بخشی از احداث ۹۴ کیلومتر کانال انتقال فاضلاب به محل نیروگاه مجتمع دام‌گستر اجرایی شده است. 

 

به گفته وی احداث نیم مدول تصفیه خانه فاضلاب اسلامشهر، اجرای ۵۶ کیلومتر شیکه فاضلاب اسلامشهر، اجرای ۱۹ کیلومتر شبکه فاضلاب بهارستان و احداث مدول اول تصفیه خانه بهارستان نیز از برنامه های عملیاتی شرکت آب و فاضلاب استان تهران بوده است که به جز احداث مدول اول تصفیه خانه بهارستان، بقیه موارد انجام شده و اعتبار مورد نیاز این اقدامات  در سال ۹۸ حدود ۲۸۳ میلیارد تومان بوده است. 

 

شهریاری مقدم افزود: برنامه عملیاتی تعیین شده برای شرکت آب منطقه‌ای استان تهران نیز رفع انسداد، اصلاح شیب و لایروبی رودخانه‌های منطقه بوده که در سال ۹۸ حدود ۱۲ میلیارد اعتبار نیاز داشته و انجام شده است.

 

شهریاری مقدم گزارش سازمان حفاظت محیط زیست از دستورالعمل ها و حدود مجاز تصویب شده را نیز شرح داد و گفت: سال ۱۴۰۲ دستورالعمل مدیریت زیست محیطی و بهداشتی فضولات دامی مایع و جامد در گاوداری‌های صنعتی و مجتمع‌های دامپروری تصویب شد و در همان سال حدود مجاز انتشار ترکیبات مولد بو از کلیه منابع ساکن نیز به تصویب هیات وزیران رسید. سال ۱۴۰۳ دستورالعمل نحوه پایش آلودگی بو از سوی دفتر پایش فراگیر محیط زیست در معاونت محیط زیست انسانی به تصویب رسید.

 

به گفته وی همچنین در اولین جلسه کمیسیون زیربنایی، صنعت و محیط زیست که در تاریخ ۹ تیرماه ۱۴۰۴ برگزار شد، گزارش بازرسی کل استان تهران در باره بررسی عوامل و علل بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) و آزادراه تهران- قم مورد بررسی قرار گرفت که مصوبات دومین جلسه کارگروه رفع بوی نامطبوع در محور تهران ـ قم با محوریت سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم درباره شرح وظایف دستگاه‌ها در قالب کارگروه رفع بوی نامطبوع محور تهران ـ قم با همکاری اعضای کارگروه، اولویت بندی اقدامات برای علل و عوامل ایجاد بوی نامطبوع در محدوده در قالب برنامه های اجرایی کوتاه‌مدت، میان مدت و بلند مدت و تعیین منابع مالی مورد نیاز اقدامات اولویت بندی شده با همکاری سازمان برنامه و بودجه بود.

 

شهریاری مقدم در ادامه گفت: در دومین جلسه که ۲۸ تیر ۱۴۰۴ برگزار شد نیز، اقدامات پیشنهادی سه دستگاه وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران مورد بررسی قرار گرفت. 

 

وی به برگزاری دومین جلسه کمیسیون زیربنایی صنعت و محیط زیست در ۳۱ شهریورماه ۱۴۰۴ نیز اشاره کرد و ضمن ارایه شرحی از مصوبات این جلسه گفت که تشکیل جلسه سازمان حفاظت محیط زیست با نمایندگان سازمان بازرسی کل استان و تعیین اولویت های عملیاتی یک ماهه مصوب شد و تعیین تکلیف مدیریت مجتمع دام‌گستر، مدیریت پسماند و فضولات دامی مجتمع دامگستر، رفع انسداد کانال و رودخانه‌ها، امکان سنجی سرپوشیده کردن کانال نواب، توقف بازچرخانی شیرابه و اورهال ۵ دستگاه تاپ ترن  مد نظر قرار گرفت که توقف بازچرخانی شیرابه انجام شده و رفع انسداد مسیر کانال و رودخانه‌ها نیز لایروبی و ساماندهی رودخانه شادچای در محدوده صبا شهر در حال انجام است.

 

وضعیت موجود چگونه است؟

 

وی ضمن توصیف وضعیت موجود گفت: اقدامات محیط زیستی مناسبی در سه واحد تولید لبنیات، دو واحد تصفیه خانه فاضلاب شهری اسلامشهر و رباط کریم و دو واحد کشتارگاه از مجموع سه واحد انجام شده است.

 

وی درباره تصفیه خانه فاضلاب شهری بهارستان افزود: بهارستان فاقد تصفیه خانه است.

 

شهریاری مقدم سپس واحدهایی که اقدامات زیست محیطی مناسبی انجام ندادند را برشمرد و گفت: وضعیت مرکز پردازش و دفع پسماند آرادکوه، مجتمع دامگستر با ۱۷۱ واحد فعال، یک واحد مرغداری و اقدامات فاضلاب خام مرتبط با رودخانه، کانال و تصفیه‌خانه مناسب نبوده است. همچنین این شرایط در ۱۸ واحد دامداری نیز وجود دارد که اگرچه در ۷ واحد مشکل تصفیه فاضلاب حل شده اما مدیریت فضولات دامی انجام نشده است.

 

جریمه‌های عجیب و اخطاریه‌های بسیار

 

وی در نهایت به تشریح مواردی پرداخت که موجب باقی ماندن معضل این بوی نامطبوع شده است، گفت: میانگین تعداد اخطاریه ۱۸ واحد دامداری از سال ۱۳۹۸ برای هر واحد ۱۰۶ اخطار بوده است. همچنین میانگین تعداد سال‌های قرار گرفته در لیست صنایع آلاینده این ۱۸ واحد، ۱۸ سال است. از سوی دیگر با این وجود که برای ۱۵ واحد قرار منع تعقیب صادر شده، جریمه پرداخت شده یک میلیون تومان بوده است بنابراین جرایم و احکام قضایی در این رابطه بازدارنده به نظر نمی‌رسد.

 

وی ضمن اشاره به شرایط آرادکوه و عدم بازدارندگی جرایم و احکام قضایی نیز گفت: در رابطه با شرایط مرکز دفن و پردازش آرادکوه نیز سازمان مدیریت پسماند در سال ۱۳۹۹ به پرداخت جزای نقدی ۸ میلیون تومانی و در سال ۱۴۰۲ به پرداخت مبلغ ۹۶ میلیون تومانی محکوم شده است. همچنین از حیث تکرار نیز برای بار سوم علیه سازمان مدیریت پسماند در مراجع قضایی طرح دعوی شده است.

 

مجتمع دام‌گستر؛ ۷۴۷ اخطاریه و ۶ ماه حبس تعزیری 

 

وی یکی از دلایل دیگری را که منجر به باقی ماندن این معضلات شده فقدان متولی واحد برای مجتمع دامگستر دانست و گفت: از جمله مشکلات مجتمع دام‌گستر با ۱۷۱ واحد دامداری فعال و ۳۳ هزار راس دام سنگین وجود ۳۰۰ تن فضولات جامد در روز و هزار و ۱۰۰ متر مکعب کود مایع و فاضلاب سالن‌های شیر دوشی است.

 

وی همچنین به موارد فقدان سیستم تصفیه‌خانه، دپوی غیر اصولی دامی در فضای آزاد، تخلیه و رهاسازی فاضلاب خاک سالن‌های شیردوشی به محیط نیز تاکید کرد و افزود:۷۴۷ مورد اخطاریه به مجتمع دامگستر و واحد های دامی مستقر در آن صادر شده و یکی از مدیران مجتمع نیز به ۶ ماه حبس تعزیری محکوم شده است. 

 

کاهش ۱۸.۵ درصدی کانون‌های نقطه‌ای بوی نامطبوع در مسیر ۶ ساله

 

وی ضمن جمع بندی این شرایط گفت: سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۴ به طور کلی تنها ۱۸.۵ درصد از تعداد کانون‌های نقطه‌ای مولد بو کاهش یافته‌اند که سه واحد لبنی و دو کشتارگاه بودند. 

 

چهار دلیل برای تداوم بوی بد

 

شهریاری مقدم در پایان سخنان خود چهار دلیل عدم بازدارندگی جرایم و احکام قضایی، عدم انجام مصوبات توسط متولیان موضوع، فقدان متولی واحد برای مجتمع دام‌گستر و محدودیت منابع مالی را به عنوان دلایل باقی ماندن معضل بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) و محور تهران ـ قم جمع بندی کرد. 

 

در ادامه این جلسه محمد صابر باغخانی پور - مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران - با اشاره به مطالعاتی که در سال‌های گذشته از سوی این اداره کل انجام شده است نیز گفت: مطالعات بر این اساس بوده است که مجتمع دام‌گستر ۴۸ درصد، موارد مرتبط با فاضلاب ۲۹ درصد، مجتمع آرادکوه ۲۰ و سایر منابع ۳ درصد  در علل این بوی نامطبوع نقش داشتند. 

 

  قبول یک اصل مهم؛ نقش هر یک از علل بوی نامطبوع کلیدی است 

 

در همین رابطه صدیقه ترابی - معاون محیط 

 

زیست انسانی سازمان حفاطت محیط زیست - اظهار کرد: در وهله اول باید پذیرفت که شدت بوی نامطبوع موضوعی نسبی است. بر همین اساس اگرچه مطالعات دیگری نیز با گزارش شهرداری مغایر است اما باید پذیرفت که هر سه مورد، نقشی کلیدی دارد و باید نسبت به رفع این عوامل اقدام کرد. 

 

معضل بوی نامطبوع را ملی ببینید

 

سپس محمد جعفر قائم پناه - معاون اجرایی رئیس‌جمهوری - با بیان اینکه این بوی نامطبوع خوشایند کشور نیست، گفت: این مشکل باید به عنوان موضوعی ملی تلقی شود. ذی مدخلان باید از نظر ملی به این موضوع توجه کنند چرا که این شرایط در شأن کشور نیست. دستگاه‌هایی مانند وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و شهرداری تهران باید ابتدا باور کنند که بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام خمینی (ره) و مسیر تهران - قم موضوعی انسانی و ملی است، چرا که تصویب مصوبه یک سوی این موضوع و سوی دیگر اهمیت آن را باور کنند. 

 

در پایان این جلسه ضمن جمع بندی مسایل و ارایه توضیحاتی از سوی سازمان بازرسی مقرر شد تا اقدامات و شرح وظایف هر یک دستگاه‌ها در جلسه آینده ارایه شود.