جوان: يكي از توهماتي كه اين روزها در محافل و مجالس عامه مردم نقل مي‌شود، شايعه بهبود وضعيت آب كشور و خروج از بحران خشكسالي است. اين در حالي است كه به رغم باور اشتباه عامه مردم كه چشم به دهان مسئولان دوخته‌اند و سخنان آنان را حجت بر‌حق بودن هر بحثي مي‌دانند، فعالان و صاحبنظران حوزه آب، اوضاعي عكس را تفسير و تبيين مي‌كنند. اين در حالي است كه برخي مسئولان با اظهار‌نظر اشتباه خود مبني بر خروج از وضعيت بحراني آب و با به پايان رسيدن دوره خشكسالي اين توهم را به ذهن عامه مردم متبادر مي‌كنند كه ديگر نيازي به امر مهم و اخلاقي مديريت و صرفه‌جويي در مصرف آب نيست.
گاهي يك اظهار‌نظر عجولانه و صدالبته خالي از حقيقت و عاري از آگاهي كافي است كه رشته فرهنگ‌سازي در حوزه مصرف آب، در چشم به هم زدني پنبه شود و باز نقطه سر خط و باز روز از نو و روزي از نو!
تصور اشتباه گذر از بحران خشكسالي
چندي پيش حميد چيت‌چيان، وزير نيرو در گفت‌وگو با يكي از شبكه‌هاي رسانه ملي اعلام كرد(نقل به مضمون) كه با بارش‌هاي مطلوب چند وقت اخير، كشور ما از بحران خشكسالي خارج شده است! همچنين محمد حاج رسولي‌ها، مشاور وي نيز شنبه گذشته در گفت‌وگو با رسانه‌ها با اعلام اينكه ميانگين بارش در سال آبي جاري به ۱۱۵ ميليمتر رسيده، گفته است كه اين ميزان بارش نسبت به زمان مشابه پارسال و ميانگين درازمدت شرايط مطلوب‌تري دارد و شرايط بارش در كشور مناسب بود.
حاج رسولي‌ها به ميزان بارش در هفته گذشته در استان هرمزگان اشاره كرده و افزوده بود كه سد استقلال، شميل و نيان كه از نظر تأمين آب هرمزگان نقش استراتژيك دارند در طول ۱۸ ساعت بارش به اندازه آب مصرفي يك‌سال ذخيره كرد.
در اكوسيستم آبي، ايران در ميان 132 كشور رتبه 130 را دارد
درست عكس تصورات اشتباه برخي مسئولان، ايران نه تنها در مديريت اكوسيستم‌هاي آبي از ميان ۱۳۲ كشور جهان رتبه ۱۳۰ را دارد بلكه در مصرف حفره‌هاي دروني زمين مخرب‌ترين كشور دنيا لقب گرفته است. همين امر دليل اصلي خشكسالي است. در حالي كه مسئولان وزارت نيرو آب ذخيره شده در پشت سدها را دليل پايان خشكسالي و آغاز «ترسالي» مي‌دانند و اين با نظر بسياري از صاحبنظران حوزه محيط زيست منافات دارد، چراكه آنان آب ارزشمند آبخوان‌ها و سفره‌هاي زير زميني را عامل ترسالي مي‌دانند، در حالي كه آبخوان‌هاي كشور وضعيتي اسفبار دارند!
حجت موجه اين ادعا در سخنان عيسي كلانتري، مشاور رئيس‌جمهوراست كه در نشست تخصصي كميسيون اقتصادي بنياد اميد ايرانيان در تاريخ ششم ارديبهشت سال‌جاري عنوان كرده بود كه 92 درصد آب شيرين آبخوان‌ها و سفره‌هاي زيرزميني تنها در بخش كشاورزي مصرف شده است و به همين علت احتمال مهاجرت اجباري 70 درصد ايرانيان به خاطر كم‌آبي وجود دارد!
با اين اوصاف اميد باباييان، سرپرست گروه پژوهشي تغيير اقليم مركز ملي اقليم‌شناسي در روز 4مرداد92 در خصوص دوره خشكسالي با تأكيد بر اينكه چهار رويكرد در مطالعات خشكسالي مد‌نظر است، گفته است كه خشكسالي از چهار بعد هواشناسي، كشاورزي، هيدرولوژي و اقتصادي - اجتماعي مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. وي خشكسالي هواشناسي را پيش‌بيني ميزان بارش در يك سال دانست و اضافه كرد: در صورتي كه با كاهش بارش مواجه باشيم، خشكسالي داريم و با ادامه خشكسالي‌ها تنش رطوبتي و نياز آبي در محصولات زراعي را شاهد هستيم كه در اين صورت با خشكسالي كشاورزي مواجه مي‌شويم. در اين حالت كاهش عملكرد محصولات زراعي را خواهيم داشت. وي خشكسالي هيدرولوژي را مرحله سوم خشكسالي نام برد و در اين باره توضيح داد: اگر اين خشكسالي‌ها به مدت چهار تا پنج سال تداوم داشته باشد، شاهد از بين رفتن سفره‌هاي آب زير زميني هستيم كه به آن خشكسالي هيدرولوژي مي‌گويند و با تداوم كاهش بارش به ويژه بارش برف آب‌هاي زيرزميني نيز كم مي‌شوند، در نتيجه باعث مي‌شود آب مورد نياز براي سفره‌هاي آب زيرزميني تأمين نشود، از اين رو خشكسالي هيدرولوژي رخ خواهد داد. اين محقق خشك شدن قنات‌ها و چشمه‌ها را از پيامدهاي خشكسالي هيدرولوژي عنوان كرده و گفته است كه اين امر موجب مهاجرت مردم از روستاها به شهرها خواهد شد كه مشكلات اجتماعي و اقتصادي نيز متعاقب آن رخ خواهد داد. باباييان با بيان اينكه خشكسالي‌هاي هواشناسي و كشاورزي در كشور به وفور رخ داده است، يادآور شده بود كه ايران با پشت سر گذاشتن دو دوره خشكسالي هواشناسي و كشاورزي وارد مرحله خشكسالي هيدرولوژي شده است.
در پايان بايد خاطر‌نشان كرد كه بارش‌هاي چند وقت اخيرممكن است به پديده ال‌نينو مرتبط باشد و از آنجايي كه متوليان امر آب هيچ برنامه جامع و مدوني براي مديريت بارش‌ها ندارند، مانداب حاصل از بارش‌ها نه تنها دردي را دوا نخواهد كرد بلكه خود به بليه‌اي ديگر تبديل مي‌شود كه جان و مال هموطنان را بيشتر به مخاطره مي‌اندازد! ضمن آنكه اين امر را به مردم مشتبه مي‌كند كه ديگر نيازي به صرفه‌جويي در مصرف آب نيست !