فرارو- یاشار بوم راشین؛ چیزهایی شناور در هوا وجود دارند. اغلب آن‌ها حتی نمی‌توانند دیده شوند. آن‌ها در واقع نوعی از آلودگی هوا هستند که ماده و یا مواد ذره‌ای نام دارند. در حقیقت مواد ذره‌ای در زمره آلاینده‌های هوا هستند که عموما بیش از دیگر آلاینده‌ها بر تندرستی مردم اثر می‌گذارند.
چشم انداز
ذرات می‌توانند تقریبا به هر شکل و اندازه‌ای باشند و یا ذرات جامد و یا قطرات مایع باشند. ما ذرات را به دو گروه عمده تقسیم می‌کنیم. این گروه‌ها از بسیاری دیدگاه‌ها با هم فرق دارند. یکی از این اختلافات اندازه است و به همین علت ذرات بزرگ‌تر را پی‌ام ۱۰ و ذرات کوچک‌تر را پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) می‌نامیم.
بزرگ-ذرات بزرگ بین ۲. ۵ (دو و نیم) تا ۱۰ میکرومتر هستند (حدودا ۲۵ تا ۱۰۰ بار نازک‌تر از موی انسان) این ذرات پی‌ام ۱۰ نام دارند (پی‌ام ۱۰ یعنی حداکثر قطر این ذرات ۱۰ میکرومتر است) این ذرات سبب اثرات تندرستی شدید می‌شوند.
کوچک-ذرات کوچک، کوچک‌تر از ۲. ۵ (دو و نیم) میکرومتر هستند (۱۰۰ بار نازک‌تر از موی انسان) این ذرات پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) نام دارند. (ما پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) را ذراتی می‌نامیم که حداکثر قطرشان ۲. ۵ (دو و نیم) میکرومتر است)
ذرات از کجا می‌آیند
ذرات درشت یا پی‌ام ۱۰ در دود، کثیفی و غبار کارخانه‌ها، مزارع و جاده‌ها هستند و علاوه بر این در کپک، اسپور و گرده گیاهان هم یافت می‌شوند.
ذرات کوچک یا پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) در ترکیبات آلی سمی و فلزات سنگین وجود دارند.
ذرات درشت یا پی‌ام ۱۰ از خرد شدن و آسیاب شدن سنگ‌ها و خاک‌ها حاصل می‌شوند و سپس به وسیله باد جابجا می‌شوند.
ذرات کوچک یا پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) با حرکت وسایط نقلیه موتوری، سوزاندن گیاهان (آتش زدن علف هرز‌ها، جنگل‌ها و ضایعات باغچه و حیاط) و ذوب و فرآیند شدن فلزات تشکیل می‌گردند.
فکر می‌کنید کدام ذرات تا فاصله‌ای دور‌تر می‌روند؟ پی‌ام ۱۰ یا پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم)
ذرات ۱۰ میکرومتر تا فاصله صد فوت، ۲۵ مایل و یا ۵۰۰ مایل یافت می‌شوند؟
ذرات ۲. ۵ (د و نیم) میکرومتر چطور؟
ذرات کوچک‌تر سبک‌تر هستند و طولانی‌تر در هوا مانده و خود را به فواصل دورتری می‌رسانند. در حالی که ذرات پی‌ام ۱۰ دقایق و ساعاتی در هوا باقی می‌مانند، ذرات پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) روز‌ها و یا هفته‌ها در هوا باقی می‌مانند. پی‌ام ۱۰ها به اندازه یکصد یارد و یا دست بالا ۳۰ مایل حرکت می‌کنند در حالی که فاصله‌های صد مایلی نیز توسط پی‌ام ۲. ۵ها (دو و نیم) طی می‌شود.
مواد ذره‌ای و سلامت شما
در داخل بدنتان
وقتی نفس می‌کشید ذرات موجود در هوا را هم وارد بدنتان می‌سازید. هوا و ذرات داخل سیستم تنفسیتان می‌شوند (شش و مسیرهای عبور هوای بدن شما) در مسیر، ذرات می‌توانند به جدار مسیر بچسبند و یا تا عمق ریه فرو بروند.
هر چه ذرات دور‌تر شوند اثر بدشان بیشتر خواهد بود.
کدام ذرات بیشتر داخل ریه می‌شوند؟ پی‌ام ۱۰ها یا پی‌ام ۲. ۵ها (دو و نیم)
پاسخ: ذرات با قطر کوچک‌تر و یا همان پی‌ام ۲. ۵ها (دو و نیم). ذرات کوچک‌تر می‌توانند وارد مسیرهای هوایی کوچک‌تر شوند. ذرات بزرگ‌تر محتمل‌تر است که به جداره‌ها بچسبند و یا در داخل یکی از مسیرهای باریک عمیق ریه شکل گوه‌ای به خود بگیرند.
دیگر عواملی که تعیین می‌کنند که ذرات داخل شش‌ها تا چه اندازه‌ای قادرند به اعماق ریه راه پیدا کنند عبارتند از:
تنفس دهانی یا دماغی-تنفس از طریق دهان باعث می‌شود که ذرات اجازه نفوذ به اعماق بیشتر ریه را داشته باشند.
ورزش-در حین ورزش، ذرات به اعماق بیشتر راه پیدا می‌کنند.
سن-افراد مسن‌تر با عمق کمتری نفس می‌کشند. پس ذرات در بدن آن‌ها خیلی وارد عمق نمی‌شوند.
بیماری‌های شش-اگر بیماری‌های شش مسیر هوا را مسدود کنند، ذرات خیلی دور نمی‌روند.
آب و هوا (درجه حرارت)
دیگر آلاینده‌های هوا
بدن شما در برابر هجوم ذرات واکنش نشان می‌دهد.
شش‌های شما اخلاطی را تولید می‌کند که ذره‌ها را گیر می‌اندازد و موهای کوچک آن حرکت می‌کنند تا اخلاط و ذرات را به خارج از شش‌ها برانند. شما ممکن است گاهی متوجه چیزی در عقب گلوی خود شده باشید. این چیز خلط است که مسیر هوا را توسط سرفه یا بلع ترک می‌کند. اگر ذره کوچک باشد و در عمق شش قرار بگیرد، سلول‌های ویژه شش گیرش می‌اندازند و نمی‌تواند خارج شود. این همان عاملی است که باعث بروز بیماری‌های شش، آمفیزم و در نهایت سرطان ریه می‌گردد.
اثرات تندرستی
هر دو ذره بزرگ و کوچک (پی‌ام ۱۰ و پی‌ام (دو و نیم) ۲. ۵) می‌توانند سبب مشکلات تندرستی شده و به ویژه جهاز تنفسی (مشتمل بر شش‌ها و مسیرهای عبور هوا) را با مشکل مواجه سازند. به علت اینکه پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم)ها به اعماق بیشتر شش‌ها نفوذ می‌کنند و به این سبب که آن‌ها از چیزهای سمی تری همچون فلزات سنگین و ترکیبات آلی ایجاد کننده سرطان ساخته شده‌اند، پی‌ام ۲. ۵ها (دو و نیم) اثر بدتری از پی‌ام ۱۰ها بر تندرستی آدمی دارند.
مجاورت بیشتر با مواد ذره‌ای باعث مصرف داروهای بیشتر شده و به علاوه مراجعه به پزشک را هم ازدیاد می‌بخشد. این امر به مراجعات فراوان‌تر اورژانس نیز منتهی خواهد گشت. اثرات تندرستی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
سرفه، خس خس سینه و نفس‌های بریده بریده و کوتاه
بد‌تر شدن آسم
آسیب به شش (شامل عملکرد بد شش و بیماری تنفسی مزمن و طولانی مدت)
مرگ زودرس کسانی که از بیماری‌های قلبی و تنفسی رنج می‌برند.
مواد ذره‌ای، شاخص کیفیت هوا (AQI) و ملاحظات تندرستی*
شاخص کیفیت هوای زیر ۵۰-کیفیت هوا خوب است و پی‌ام ۱۰ و پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) مشکل خاصی را بوجود نمی‌آورند.
شاخص کیفیت هوا بیش از ۵۰ و کمتر از ۱۰۰ است**- کیفیت هوا متوسط است و پی‌ام ۱۰ و پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) مشکل خاصی را بوجود نمی‌آورند.
شاخص کیفیت هوا بیش از ۱۰۰ و کمتر از ۱۵۰ است-کیفیت هوا برای گروههای حساس ناسالم است. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) مردم دارای بیماری‌های تنفسی یا قلبی، بچه‌ها و کهنسالان باید اعمال طولانی مدت خود را محدود نمایند. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۱۰ مردم دارای بیماری‌های تنفسی همچون آسم باید فعالیت‌های بیرونی خود را محدود نمایند.
شاخص کیفیت هوا بیش از ۱۵۰ و کمتر از ۲۰۰ است-کیفیت هوا ناسالم است. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) مردم دارای بیماری‌های تنفسی یا قلبی، بچه‌ها و کهنسالان باید از اعمال طولانی مدت خود اجتناب نمایند.
هر کس دیگری هم باید اعمال خود را محدود نماید. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۱۰ مردم دارای بیماری‌های تنفسی همچون آسم باید از فعالیت‌های بیرونی خود اجتناب نمایند. هر کس دیگری به ویژه بچه‌ها و کهنسالان باید فعالیت‌های بیرونی طولانی مدت خود را محدود نمایند.
شاخص کیفیت هوا بیش از ۲۰۰ و کمتر از ۳۰۰ است-کیفیت هوا بسیار ناسالم است. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) مردم دارای بیماری‌های تنفسی یا قلبی، بچه‌ها و کهنسالان باید از هر فعالیت بیرونی اجتناب نمایند. هر کس دیگری هم باید از اعمال طولانی مدت اجتناب نماید. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۱۰ هر فرد دارای بیماری تنفسی همچون آسم باید از انجام هر کار بیرونی خود اجتناب نماید. هر کس دیگری به ویژه بچه‌ها و کهنسالان باید فعالیت‌های بیرونی خود را محدود نمایند.
شاخص کیفیت هوا بیش از ۳۰۰ و کمتر از ۵۰۰ است-کیفیت هوا خطرناک است. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) همه مردم باید از هر فعالیت بیرونی اجتناب نمایند. مردم دارای بیماری‌های تنفسی یا قلبی، بچه‌ها و کهنسالان باید در محیط داخلی منزل بمانند. جهت در امان ماندن از اثرات تندرستی پی‌ام ۱۰ هر کسی باید از انجام هر فعالیت بیرونی خود اجتناب نماید. مردم دارای بیماری‌های تنفسی همچون آسم باید در فضای داخلی منزل بمانند.
*باید به این نکته توجه کرد که شاخص کیفیت هوا ی یکسان برای پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) و پی‌ام ۱۰ بیانگر مقادیر متفاوتی از این ذرات است. برای نمونه شاخص کیفیت هوای ۱۰۰ به معنای حضور ۴۰ میکرو گرم بر متر مکعب پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) در هوا (متوسط ۲۴ ساعته) است اما همین عدد به عنوان شاخص کیفیت هوا وقتی می‌خواهد به جای پی‌ام ۲. ۵ (دو و نیم) برای پی‌ام ۱۰ استفاده شود، به مفهوم این است که ۱۵۰ میکروگرم بر متر مکعب پی‌ام ۱۰ در هوا (متوسط ۲۴ ساعته) وجود دارد.