باشگاه خبرنگاران جوان: تصور عموم بر این است که در یک کپسول کوچک مولتی ویتامین، تقریبا همه مواد غذایی که بدنمان برای درست کار کردن به آن‌ها نیاز دارد، گنجانده شده است. پس کافی است روزی یک قرص کامل مولتی‌ویتامین بخوریم و دیگر نگران هیچ چیزی نباشیم. ولی نه، واقعیت ماجرا غیر از این حکم ساده‌انگارانه و در عین حال خطرناک است.
مدت هاست که مردم مصرف ویتامین‌ها را به عنوان راه حلی برای سلامتی خود می‌دانند. به صورتی که در حدود ۴۰ درصد از مردم آمریکا ویتامین مصرف می‌کنند. کودکان قرص‌های ویتامین به شکل شخصیت‌های کارتونی می‌خورند و افراد بالغ آنقدر از این مواد استفاده می‌کنند که جمله «ویتامی‌‌نهایت را فراموش نکن» را نشنوند.
فاطمه سلیمانی دبیر کمیته کشوری تجویز و مصرف منطقی دارو سازمان غذا و دارو درباره ضرورت مصرف مولتی ویتامین‌ها و مکمل‌ها می‌گوید: مصرف مولتی ویتامین‌ها یا به طور کلی مکمل‌ها برای استفاده در شرایط اختصاصی لازم و ضروری است یعنی استفاده از آن‌ها برای افراد سالمی که رژیم غذایی را رعایت می‌کنند ضرورت ندارد.
ایرانی‌ها به مولتی ویتامین نیاز ندارند
رژیم غذایی کامل رژیمی است که شامل انواع مختلف مواد غذایی از جمله پروتئین، کربوهیدات، فیبر و ویتامین باشد. خوشبختانه رژیم غذایی ایرانیان معمولا این تنوع را دارد.
اما این روز‌ها مواد غذایی که تا به حال فکر می‌کردیم با خوردن آن‌ها می‌توانیم به سلامتی بدنمان کمک کنیم هر کدام به دلایلی مضر شناخته می‌شوند و به عبارت دیگر ویتامین‌ها را نمی‌توان به عنوان راه حل مناسبی برای درمان هر دردی شناخت.
سلیمانی با اشاره به اینکه مردم کشور ما با توجه به تنوع میوه و غذا معمولا نیازی به مصرف این مکمل‌ها ندارند، بیان کرد: مصرف خودسرانه ویتامین‌ها به خصوص ویتامین‌های محلول در چربی که باعث تجمع چربی در بدن می‌شوند می‌توانند آسیب‌های جبران ناپذیری را به بار آورند زیرا دفع ویتامین‌های محلول در چربی برای افرادی که ناراحتی‌های کبدی و کلیوی دارند دشوار است.
وی ادامه داد: مصرف برخی از آن‌ها به دلیل تداخل دارویی بسیار خطرناک است و می‌تواند حتی تاثیر عکس بگذارد. بنابراین باید برای مصرف این مکمل‌ها با فرد آگاه مشورت شود تا دوز لازم و زمان مصرف را به درستی تعیین کند.
ویتامین A محبوب‌ترین ویتامین برای ایرانی‌ها
دبیر کمیته کشوری تجویز و مصرف منطقی دارو سازمان غذا و دارو در مورد ویتامین A عنوان کرد: ویتامین A از جمله ویتامین‌هایی است که به دلیل تاثیرات مثبت روی بینایی، بین افراد جامعه محبوبیت پیدا کرده است، در صورتی که مصرف غیر منطقی A می‌تواند حتی مشکلات چشمی به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر مصرف بیش از حد ویتامین A می‌تواند خشکی چشم و بینی، ریزش مو، اختلالات کبدی به همراه داشته باشد.
قبل از خواب فراموش نشود
سلیمانی با تاکید بر اینکه به طور کلی همه مکمل‌ها زمان مصرف معینی دارند، گفت: بهترین زمان مصرف برای اثربخشی و جذب بهتر را داروساز یا پزشک تغذیه تعیین می‌کند. عموما مناسب است ویتامین‌های محلول در چربی با غذا مصرف شوند هم چنین بهترین زمان مصرف مکمل‌های آهنی حین غذا یا زمان خواب است.
وی اضافه کرد: ممکن است افراد سالم نیز در شرایط خاص مانند سپری کردن مدتی در فضای استرس زا، به مصرف مکمل‌ها نیاز پیدا کنند که البته تشخیص این مورد نیز به عهده متخصص تغذیه است. با وجود موارد یاد شده مصرف میوه و سبزیجات متناسب با نیاز هر فصل می‌تواند نیاز به مولتی ویتامین را کاهش دهد و جایگزین خوبی برای خوردن قرص‌های مکمل باشد.
بالاخره؛ مولتی ویتامین آری یا خیر؟
درست است که عده‌ای خاص مانند ورزشکاران، خانم‌های یائسه و... به مصرف ویتامین‌ها نیاز دارند اما هیچ بررسی و تحقیقی تا کنون نشان نداده است که استفاده از ویتامین‌ها به صورت دارو می‌تواند باعث افزایش سلامتی شود.
بنابراین دانستن اینکه مصرف کدام مکمل واقعا می‌تواند به سلامتی افراد کمک کند، کار دشواری است. تنها عاملی که می‌تواند در افرادی که ویتامین‌ها را استفاده می‌کنند، مثبت ارزیابی شود این است که همان افراد همان طور که برای سالم‌تر بودن به این مواد متوسل می‌شوند نسبت به این افراد عادی به تغذیه، ورزش و عادات زندگی خود اهمیت بیشتری می‌دهند و به همین دلیل هم تصور می‌شود ویتامین‌های مکمل توانسته است سلامت آن‌ها را تضمین کنند.
دبیر کمیته کشوری تجویز و مصرف منطقی دارو سازمان غذا و دارو معتقد است: مولتی ویتامین برای افرادی که بیماری‌هایی مانند: اختلالات کلیوی، کبدی، مبتلایان به بیماری‌های قلبی عروقی دارند موثر است. علاوه بر این سالمندان، افرادی که در سنین رشد هستند، افرادی که سوءتغذیه دارند یا بدن آن‌ها قادر به دریافت املاح و ویتامین‌ها نیست نیز می توانند با مشورت پزشک متخصص یا داروساز از مکمل‌ها استفاده کنند. نکته حائز اهمیت مصرف این دارو‌ها با تجویز اصولی است نه به تشخیص خود فرد.
غذاهای متنوع بخورید
دکتر بارنارد می‌گوید: افرادی که رژیم غذایی کاملی دارند، یعنی مقادیر زیادی میوه و سبزی و البته غلات سبوس دار می‌خورند، احتمالا به مصرف مولتی ویتامین‌ها نیازی ندارند. تنها ویتامین‌هایی که این افراد ممکن است نیاز داشته باشند ویتامین‌های D و B۱۲ است، که در منابع غذایی یافت نمی‌شود. به همین دلیل احتمالا یک تغذیه کامل، مشکل جذب مس و آهن اضافی را برطرف می‌کند. اگر هم برای رفع کمبود ویتامین‌های D یا B۱۲ به مصرف مولتی ویتامین نیاز داشتید، حتما پزشکتان آن را برای شما تجویز خواهد کرد.
جایگزین مولتی ویتامین‌ها را بشناسید
دکتر بارنارد می‌گوید: مس و آهن در همه انواع گوشت و سبزیجات یافت می‌شود. به همین سبب خوردن انواع خوراکی‌ها می‌تواند نیاز بدن را به این فلزات فراهم کند؛ ولی در این میان یک اما و اگر پررنگ هم هست که باید به آن توجه کرد: این فلزات به شکل‌های گوناگونی در غذاهای مختلف وجود دارند و همین گوناگونی و تنوع است که ما را به خوردن انواع خوراکی‌ها تشویق می‌کند و از افراط در خوردن برخی خوراکی‌های دیگر باز می‌دارد. گوشت قرمز شامل شکل‌هایی از هر دو فلز مس و آهن است که به راحتی جذب بدن می‌شوند و به مرور زمان در بدن انباشته خواهند شد. اما در عوض، مس و آهن موجود در سبزیجات، شکل‌هایی دارند که بدن راحت‌تر می‌تواند آن‌ها را تنظیم کند.
در واقع، اگر شما به میزان بیشتری از هر یک از این فلزات نیاز داشته باشید، بدنتان هر آنچه نیاز دارد از این منابع گیاهی دریافت می‌کند و مازاد آن را دفع خواهد کرد. به علاوه، خوردن گوشت قرمز کمتر برای سلامت بدن شما از جنبه‌های بسیار زیاد دیگری نیز مفید خواهد بود.