ابتکار: ایران، دو میلیون معتاد دارد. اعداد جابجا می‌شوند؛ سالی با کاهش مصرف مواد مخدر همراه است و سالی با افزایش آن. سال هاست کشور پدیده معتادان خیابانی را به خود می‌بیند. آمارها به گونه‌ای است که اگر از زبان مقامات انتظامی شنیده نشود، نمی توان گفت خبر از مصرف و یا کشف نقل ‌و نبات است یا مواد مخدر! تجمع معتادان و کارتن‌خواب‌ها در گوشه و کنار پارک‌ها و خیابان ها، روح شهرها را دچار تشویش کرده است. ایران در همسایگی بزرگ ترین تولید کننده مواد مخدر در جهان قرار دارد و این یکی از بزرگ ترین تهدیدها برای همان روح دمیده شده در شهرهاست. حال سوال اینجاست که رسیدگی به وضعیت معتادان و انجام حداقل اقدامات کاهش آسیب در چنین مناطقی چقدر جزو اولویت‌های سیاستگذاران است؟ 

 

به گفته فرمانده نیروی انتظامی کشور، حدود 550 تن انواع مواد مخدر در سال گذشته کشف شده است. این آمار در 6 ماه اول سال 94 به 300 تن رسیده است. به گفته معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر نهاد ریاست‌جمهوری، 30 درصد کل مواد مخدر وارد شده به کشور کشف می‌شود. با استناد به حرف‌های عنوان شده، می‌توان گفت 70 درصد از مواد مخدر وارد شده به کشور مصرف خواهد شد. طبق آمار منتشره، 55 درصد از مصرف کنندگان مواد مخدر معتاد به تریاک، 26 درصد معتاد به شیشه، 16 درصد معتاد به کراک افغان، 8 درصد هروئین، 6 درصد حشیش و 3 درصد اکستازی مصرف می‌کنند. با توجه به استفاده چند مورده معتادان از مواد مخدر، جمع اعداد بالا بیش از 100 درصد را نشان می‌دهد. به طور مثال یک معتاد به تریاک در سال 550 گرم تریاک مصرف می‌کند. مقدار روزانه آن 1.5 گرم است و در کشور 726 هزار معتاد به تریاک وجود دارد. در نتیجه انتظار مصرف سالانه 398 کیلوگرم تریاک را در کشور داریم. در دسترس بودن مواد مخدر، بیکاری در جوانان، نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی، محل زندگی نامناسب، ضعف قوانین و ضعف اجرای آن بارها و بارها به عنوان عوامل موثر در افزایش اعتیاد اشاره کرد. شروع سن مصرف مواد مخدر در کشور به زیر 16 سال رسیده است. به طوری که دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته بود: یک درصد دانش آموزان یا معتاد هستند یا موادمخدر را تجربه کرده اند؛ ضمن اینکه 4.2 درصد دانشجویان کشور نیز درگیر اعتیاد هستند. در چهار ماهه نخست سال جاری آمار تلفات مصرف مواد مخدر در مردان 838 و در زنان 101 نفر اعلام شده است. در مقایسه بیشترین تلفات به ترتیب مربوط به استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان است.

 

 

طبق اعلام وزیر کشور در مرداد ماه سال 93 با اعلام وجود 100 هزار معتاد خیابان در کشور، وظیفه براساس قانون این است که این افراد جمع آوری و به مراکز ترک اعتیاد اجباری فرستاده شوند. از 100 هزار نفر معتاد بیان شده، بیش از 13 تا 15 هزار نفر در تهران زندگی می‌کنند. روزانه خبرهایی از پاتک پلیس به معتادان به گوش می‌رسد. دره فرحزاد و پارک شوش، دو پاتوق اصلی معتادان در شهر تهران است کما اینکه در بسیاری از فضای اطراف بزرگراه‌های پایتخت نیز شاهد محل تجمع این افراد هستیم. طبق صحبت رئیس پلیس پایتخت، تهران نیازمند مرکزی برای نگهداری معتادان با ظرفیت حداقل ۱۲ هزار نفر است. در صورت تخصیص چنین مرکزی، پلیس پایتخت توانایی آن را دارد که ظرف ۲۴ ساعت پایتخت را از وجود معتادان متجاهر به صورت کامل پاکسازی کند. با توجه به اینکه 80 درصد معتادان پس از ترک دوباره به دام اعتیاد گرفتار می‌شوند، باید پرسید آیا صرفا جمع کردن این معتادان و جای دادن آنها در مراکز ترک اعتیاد یا بازداشتگاه‌ها کافی است؟

 

 

کمتر کسی را می‌شناسیم که ساکن تهران بوده و اسمی از دروازه غار نشنیده باشد؛ یکی از دروازه‌های قدیمی شهر تهران، در حد فاصل بین میدان شوش و میدان راه آهن که امروز به آن محله هرندی می‌گویند. وضعیت این محله از نظر میزان آسیب‌های اجتماعی که در آن وجود دارد، به حدی است که تاکنون گروه‌های مختلف دست اندرکاران، مسئولان، خبرنگاران و گروه‌های امداد اجتماعی را وادار به بررسی منطقه و ارائه راه حل هایی جهت تعدیل این آسیب‌ها کرده است. از جمله آسیب‌های مهمی که در این منطقه به چشم می‌خورد، وجود معتادان در سطح محله، سکونت توزیع‌کنندگان و فروشندگان مواد مخدر، ناامنی، وجود مهاجران و فقر فرهنگی و اقتصادی است. یکی از معدود محله‌های تهران که در هر ساعتی از شبانه روز، با صحنه‌های بسیار دردناکی از معتادان حین مصرف مواد مخدر در ملاءعام و نیز خرید و فروش آن در انظار عمومی، مواجه می‌شوید. همچنان که کتابخانه خواجوی کرمانی واقع در این پارک بالغ بر 6000 هزار نفر عضو دارد، به گفته مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی بیش از 3000 معتاد متجاهر در محله هرندی و محلات اطراف آن زندگی می‌کنند. چهار ماه است که طرح انضباط اجتماعی با سه محور اصلی اعتیاد و تکدی‌گری، انضباط کالبدی و انضباط ترافیکی در این منطقه آغاز شده است. این طرح پس از 3 سال مطالعه در خرداد ماه سال 94 رخ نشان داده و به دستگیری بیش از 700 نفر از متجاهر و کارتن‌خواب‌ها انجامید و همین امر باعث شد که اعضای شورای شهر تهران، گردشی را در این منطقه داشته باشند. اقبال شاکری، عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی روزنامه ابتکار با اشاره به اینکه مهار این آسیب اجتماعی فقط از عهده شهرداری بر نمی آید، می‌گوید: بارها از محله هرندی بازدید به عمل آورده ایم و فقر فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی را که مردم این منطقه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند را از نزدیک دیده ایم. شهرداری تهران در راستای امداد رسانی برای فقر، فساد، اعتیاد در این محل اقداماتی انجام داده است. در ارتباط با امور درمانی و اسکان دادن به این افراد و همچنین شناسایی و حتی شماره گذاری و شناسنامه دار شدن آن‌ها نیز فعالیت هایی صورت گرفته اما بیشتر این افراد، مهاجرانی هستند که از شهرستان به تهران آمده‌اند و با مشکلات اقتصادی و ... روبرو شده و به سمت هرندی و مناطق اینگونه روی آورده اند. این عضو هئیت علمی دانشگاه امیرکبیر می‌افزاید: سامانسراهایی در نقاط مختلف شهر تهران برای اسکان این افراد تدارک دیده شده است. هر چند به نسبت تعداد افراد کارتن‌خواب و معتاد خیابانی کافی نیست اما خدمات خوبی را در این سامانسراها ارائه می‌دهند. شاکری همچنین در ارتباط با اقدامات کالبدی با اشاره به وجود آلونک‌ها و دخمه هایی در سطح پارک‌ها می‌گوید: متاسفانه در این آلونک‌ها این افراد به صورت گروهی از کودک، بزرگسال، پیر، زن و مرد با هم زندگی می‌کنند و این خود شرایط را برای روی آوردن به اعتیاد آماده کرده است. وی وظیفه تمام ارگان‌های مسئول از جمله نیروی انتظامی،ستاد مبارزه با مواد مخدر، شهرداری، وزارت بهداشت،بهزیستی و از همه مهم تر دولت دانسته که دست در دست یکدیگر به حل مشکل بپردازند. شاکری، فرآیند کمک و جمع آوری به افراد خیابانی یک چرخه دانسته و می‌گوید: این افراد پس از جمع آوری و ترک اعتیاد دوباره آزاد شده و با توجه به بی خانمان بودن و نداشتن شغل مناسب بار دیگر به همین پارک‌ها رجوع می‌کنند و این چرخه تکرار می‌شود. 

 

 

مجتبی شاکری، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی روزنامه ابتکار با اشاره به ضعف در برنامه ریزی مراحل بعدی چرخه جمع آوری معتادان خیابانی می‌گوید: وقتی طرحی آغاز می‌شود، باید حلقه‌های بعدی آن نیز در نظر گرفته شود. متاسفانه توجیه‌های کافی در ارتباط با طرح انضباط شهری برای شورای شهر صورت نگرفته است. شاکری می‌افزاید: بنده تذکرهایی در این ارتباط در صحن علنی مطرح کرده‌ام. قرار بر این بود، جلسه‌ای برای توضیح و تشریح ابعاد این طرح برگزار شود که هنوز صورت نگرفته است. 

 

با وجود تمام این دغدغه‌ها و فعالیت‌های انجام شده به زودی همه اعضای شورای شهر تهران بار دیگر برای بازدید به هرندی خواهند رفت و پس از آن شهرداری گزارشی از فعالیت‌های خود در ارتباط با طرح انضباط شهری به شورا ارائه خواهد کرد. همه می‌گویند، شهرداری به تنهایی از مهار کامل این آسیب اجتماعی بر نمی آید و کنترل آن یک روحیه جمعی و گسترده را می‌طلبد. باید دید این فعالیت‌ها چه زمانی به بار خواهد نشست و مردم این مناطق رنگ آرامش را به چشم خواهند دید. 7هزار و 843 خانوار در این محله ساکن هستند. کل جمعیت این محله 28هزار و 236نفر است که از این تعداد 15هزار و 589 نفر مرد و 12هزار و 647نفر زن هستند. از این جمعیت حدود ده هزار و 120نفر شاغل، 726نفر بیکار، 20هزار و 124نفر باسواد، 5هزار و 702نفر بی سواد است. این منطقه که بارها و بارها به آن پرداخته شده، یکی از هزاران مناطقی است که معتادان در آن مانور 24 ساعته خود را انجام می‌دهند. شاید یک نمونه کوچک از جامعه بزرگ افیونی ها. به داد رسیدن به این مناطق همت بالایی را می‌طلبد که شاید از دست دادن یک لحظه هم برای خودش خسارت سنگینی را دربرداشته باشد. اقداماتی که در لابلای کاغذهای نطق‌ها گاهی گم می‌شود.