جزیره آشوراده با مساحت ۶۸۰ هکتار در منتهی الیه شرقی پناهگاه حیات وحش میانکاله واقع شده است. این جزیره در جنوب شرقی دریای خزر و در فاصله حدود ۲ کیلومتری بندر ترکمن قرار دارد. در منتهی الیه شرقی جزیره، روستایی به نام آشوراده همچنین تاسیسات شیلات، اردوگاه تابستانی آموزش و پرورش قرار دارند که قبل از ارتقای سطح منطقه به عنوان پناهگاه دارای مالکیت بودند. 

 

هدف اصلی طبیعت‌گردی در محیط‌ های طبیعی واقع در مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست، بهره‌برداری پایدار از مناطق توأمان با حفاظت آن‌ها در بلندمدت است.

 

استفاده طبیعت گردی از جزیره آشوراده از دهه‌های پیش مطرح و در دهه ۸۰ مورد پیگیری جدی‌تر مقامات محترم استانی قرار گرفت. پس از تلاش‌های بسیار در سال ۱۳۹۷ طرح ارزیابی زیست‌محیطی طبیعت‌گردی آشوراده تایید و مجوز سازمان حفاظت محیط زیست صادر شد. در این مجوز، تفرج متمرکز در ۲۲ هکتار از اراضی ملی جزیره به‌همراه تفرج گسترده در اراضی اطراف آن مورد تصویب قرار گرفت و ۸۰ واحد اقامت شبانه و سازه‌هایی برای کاربری‌های تفرجی در این مصوبه پیش‌بینی و سایر کاربری‌های سنگین‌تر در بندرترکمن و خارج از جزیره جانمایی شد.

 

پس از آن سازمان همیاری شهرداری‌های استان گلستان، به‌عنوان مجری طرح نسبت به انعقاد قرارداد با اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان اقدام کرد و عملیات اجرایی کلید خورد اما اشکالات وارد بر طرح و نحوه شروع کار توسط سازمان همیاری‌ها و مهم‌تر از آن مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مبنی بر نبود امکان اجرای تفرج متمرکز از جمله استقرار فضای اقامتی در اراضی ملی واقع در جزیره آشوراده موجب توقف اجرای طرح شد.

 

با روی کار آمدن دولت مردمی – انقلابی و پس از سفر استانی رییس جمهوری به استان گلستان و بازدید از جزیره آشوراده و در راستای اجرای منویات او مبنی بر ضرورت رفع مشکلات پیش روی اجرای طرح طبیعت گردی آشوراده، بلافاصله جلسات مستمری توسط سازمان حفاظت محیط زیست و با همکاری تنگاتنگ دستگاه‌های مرتبط از جمله استاندار گلستان برگزار شد.

 

از جمله مشکلات فنی و حقوقی پیش روی اجرای طرح طبیعت‌گردی جزیره آشوراده می‌توان به عدم تمدید مجوز ارزیابی زیست محیطی طرح طبیعت گردی آشوراده پس از گذشت دو سال، عدم انتخاب مجری طرح از طریق ساز و کار حقوقی قابل قبول، مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مبنی بر نبود امکان بارگذاری در قالب زون تفرج متمرکز و امضا نشدن صورتجلسه کمیته ملی طبیعت گردی جزیره آشوراده توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اشاره کرد.

 

از این رو با پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط زیست دو جلسه تخصصی در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق، یک جلسه در استانداری گلستان و دو جلسه شورای راهبری پناهگاه حیات وحش میانکاله با حضور استانداران استان‌های مازندران و گلستان، نمایندگان مجلس، مدیران کل حفاظت محیط زیست استان‌های گلستان و مازندران و معاونان سازمان و به ریاست رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، یک جلسه تخصصی با حضور معاونت‌های طبیعی و دریایی سازمان و متخصصانی از بیرون سازمان، جلسه کمیته ارزیابی زیست محیطی، جلسه مشترک معاونان سازمان جهت طبیعت‌گردی آشوراده برگزار شد.

 

چندین بازدید میدانی برای رفع این مشکلات از جمله ایراد وارده از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری برگزار شد و موضوع حذف فضاهای اقامتی شبانه و احداث فضاهای سرپوشیده ثابت از محدوده اراضی ملی جزیره طرح موضوع و مقرر شد تا با هماهنگی و توافق استاندار گلستان، تفرج متمرکز به‌ویژه اقامت شبانه از محدوده ۲۲ هکتاری اراضی ملی حذف و در این محدوده فعالیت‌های مجاز تفرج گسترده انجام شود و اقامت در قالب اکولاژ در مستثنیات روستای آشوراده با اولویت جوامع محلی صورت پذیرد.

 

مشکلات دیگر پیش روی اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده یکی پس از دیگری در چارچوب قانون و با لحاظ حساسیت‌ها و اصول محیط زیستی، رفع و رجوع شد. طرح ارزیابی زیست محیطی که قبلا تصویب شده بود با رویکرد ذکر تفرج گسترده در اراضی ملی۲۲ هکتاری توسط مشاور اصلاح و به تصویب دفتر ارزیابی رسید و مجوز ارزیابی زیست محیطی طرح تمدید شد.

 

با برداشته شدن دو مشکل مهم اصلاح و تمدید مجوز ارزیابی زیست محیطی و رفع مغایرت پیش آمده در شورای عالی شهرسازی و معماری از پیش روی طرح طبیعت گردی آشوراده بیش از ۶۰ درصد مسایل و تنگناهای اجرای طرح برطرف شد. هرچند که برای رفع این دو مشکل، جلسات و بازدیدهای متعدد انجام و زمان نسبتا زیادی صرف شد اما خوشبختانه اصول و ضوابط محیط زیستی در این دو موضوع لحاظ و نظر مقامات استانی هم تامین شد و این تفاهم در دولت مردمی- انقلابی با دستور رئیس جمهوری حاصل شد.

 

همچنین کمیته ملی طبیعت‌گردی در معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی برگزار شد و دوباره طرح طبیعت‌گردی با رویکرد جدید با تائید همه اعضا رسید و در نهایت برای رعایت موازین قانونی در انتخاب مجری طرح، از طریق فرآیندهای معمولی وزارت میراث، موضوع ورود صندوق ملی محیط زیست در قالب سرمایه گذار به‌عنوان آخرین گام اجرایی شدن طرح طبیعت گردی آشوراده مورد پیگیری قرار گرفت و مجوزهای لازم در این زمینه اخذ شد.

 

بدین ترتیب گره چندین ساله اجرای طرح طبیعت گردی آشوراده در دولت مردمی- انقلابی با همکاری تمام دستگاه‌های دخیل و البته با رعایت نظرات تخصصی کارشناسان محیط زیست باز شد و ان شاءالله با نظارت مکفی در روند اجرای طرح شاهد ساماندهی طبیعت گردی منطقه و بهره برداری پایدار از ظرفیت‌های آن توأم با حفاظت از سرمایه‌های زیستی منطقه باشیم.

 

خلاصه اهم اقدامات دولت سیزدهم در خصوص طبیعت گردی آشوراده به شرح ذیل است:

 

-    ابلاغ مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در سال ۱۴۰۰ مبنی بر لزوم تدوین طرح یکپارچه گردشگری در حوزه جزیره آشوراده(محدوده ۲۲ هکتاری) و بندر ترکمن 

 

-    اصلاح و تمدید مجوز ارزیابی اثرات زیست‌محیطی طرح طبیعت گردی آشوراده در محدوده ۲۲ هکتاری  با حذف اقامت شبانه در جزیره 

 

-    اخذ مصوبه کمیته ملی طبیعت گردی جهت اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده

 

-    تهیه نقشه‌های اجرایی و مدل سرمایه‌گذاری طرح طبیعت‌گردی آشوراده ( در حال اجرا - ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی )

 

-    انعقاد موافقت‌نامه با صندوق ملی محیط زیست جهت سرمایه‌گذاری در طرح طبیعت‌گردی آشوراده با هدف جلوگیری از تصرفات اراضی

 

-    انجام تشریفات قانونی جهت سرمایه‌گذاری صندوق ملی محیط زیست در طرح طبیعت‌گردی آشوراده ( در مرحله صدور موافقت اصولی )

 

-    صدور مجوز احداث بوم‌گردی در روستای آشوراده جهت بهره‌برداری پایدار جوامع محلی ( با رعایت ظرفیت برد و بهسازی و بازسازی ابنیه موجود)

 

-    انجام مطالعات مرمت قلعه تاریخی جزیره آشوراده معروف به قلعه روس‌ها ( در حال انجام - ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی )