فرادید: «استرس کم تا متوسط می‌تواند در برابر مشکلات سلامت روان و استرس آینده شبیه واکسن عمل کند و عملکرد شناختی ما را نیز بهبود ببخشد اما اگر به‌درستی مدیریت نشود می‌تواند به استرس بد تبدیل شود.»
«تورم، کووید-۱۹، جنگ‌های بین‌المللی، بلاتکلیفی در سطح جهانی. این‌ها تنها برخی از مشکلاتی هستند که برای مردم سراسر دنیا استرس ایجاد می‌کنند. در واقع نزدیک به ۷۰درصد بزرگسالان ایالات متحده از زمان آغاز همه‌گیری استرس شدیدی را تجربه کرده‌اند. استرس مزمن منجر به مشکلات شدید فیزیکی، روانی و احساسی خواهد شد. یافته‌های متعدد علمی جزئیات اثرات منفی استرس را آشکار کرده‌اند. اما آیا می‌دانستید انواعی از استرس هم وجود دارند که برای ما خوب هستند؟
تاثیر مثبت «استرس خوب» بر عملکرد مغز
یوسترس (Eustress) می‌تواند شروع یک کار جدید، وقوع یک اتفاق هیجان‌انگیز، نقل مکان به یک خانه جدید و تجربیاتی از این دست باشد. این نوع استرس‌ها خوب هستند. استرس خوب می‌تواند از بدن در برابر آسیب اکسیداتیو که بر پیری و بیماری اثر می‌گذارد، محافظت کند. علاوه بر این می‌تواند عملکرد مغز را بهبود ببخشد و حتی احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی را کاهش دهد.
محققان دانشگاه جورجیا داده‌های پروژه Human Connectome را بررسی کردند. آنها داده‌های ۱۲۰۶ بزرگسال جوانی را جمع‌آوری کردند که پاسخگویِ پرسشنامه‌ای درباره سطوح استرس و تاثیر آن بر زندگی‌شان بودند. آنها توانایی‌های عصبی - شناختی این افراد از جمله حافظه، توجه و توانایی جابجایی بین کارها را بررسی کردند و توانستند میان سطوح استرس و عملکرد مغز ارتباطاتی برقرار کنند. استرس کم تا متوسط می‌تواند فرد را از نظر شناختی تقویت کند، انعطاف‌پذیری او را بهبود ببخشد و حتی به عنوان مانعی در برابر مشکلات روانی عمل کند.
دکتر عاصف اوُشری، دانشیار توسعه انسانی و علوم خانواده در دانشگاه جورجیا، می‌گوید: «بیشتر تحقیقات درباره استرس و ناملایمات روی اثرات منفی آن بر مردم تمرکز می‌کند. اگرچه استرس معمولاً زیان‌آور است، در شرایط خاص و به یک روش سنجیده ممکن است برای عملکرد شناختی و سلامت روان مزایای محافظتی داشته باشد که در رویارویی با استرس‌های آینده به ما کمک کند. سطوح پایین استرس با سطوح افزایش‌یافته عملکرد شناختی (حافظه فعال) ارتباط دارد؛ در حالی که سطوح بالای استرس به دلیل ارتباطی که با عملکرد کاهش‌یافته شناختی دارد، زیان‌آور است.»
این مطالعه بر مبنای گروه بزرگی از شرکت‌کنندگان انجام نشده است اما بینش ارزشمندی درباره مزایای نوعِ درستِ استرس در اختیار ما قرار می‌دهد. نتایج این مطالعه بر یک تمایز مهم تاکید دارد: انواع مختلف استرس نتایج بسیار متفاوتی روی عملکرد روانی و سلامت روان افراد دارد.
استرس خوب در برابر استرس بد
همه ما استرس را در زندگی تجربه می‌کنیم. در واقع اجتناب‌کردن از استرس حتی اگر مثبت باشد، غیر ممکن است. استرس خوب می‌تواند چیزی شبیهِ عصبی‌بودن قبل از امتحان یا آماده‌شدن برای یک سخنرانی بزرگ کاری باشد. این نوع استرس‌ها هشیاری را افزایش می‌دهد، عملکرد را بهتر می‌کند و حتی حافظه را قوی می‌کند اما به‌سرعت می‌تواند زیان‌آور شود. چگونه؟ مثلاً نقل مکان به یک خانه جدید یک اتفاق هیجان‌انگیز مثبت است اما اگر این اتفاق هر سال تکرار شود یا در این جابه‌جایی «اجبار» وجود داشته باشد، یک موقعیت استرس‌زای منفی خواهد شد.
اگر همیشه مضطرب باشید، پس قطعاً این اضطراب از نظر فیزیکی روی شما اثر منفی می‌گذارد. ممکن است مشکل معده یا تپش قلب یا تعریق به سراغ شما بیاید یا ممکن است دچار حمله پانیک شوید.
درباره اثرات زیان‌آور استرس از جمله افسردگی، اضطراب، خستگی، فشار خون بالا و مشکلِ تمرکز تحقیقات گسترده‌ای انجام شده است. با این حال تجربه استرس خوب ممکن است در برابر برخی از این اثرات منفی از ما محافظت کند.
استرس خوب به عنوان واکسن عمل می‌کند
کارشناسان می‌گویند استرس متوسطِ قابل کنترل می‌تواند به یک شیوه حفاظتی در برابر عوامل استرس‌زای آتی عمل کند و شبیه واکسن، بدن را مجهز به قدرت تحملی کند که برای استرس‌های بیشتر در آینده به آن نیاز دارد. دکتر اوُشری در این باره می‌گوید: «انواع خاصی از استرس در سطوح پایین تا متوسط می‌تواند به افراد کمک کند تا خودشان را برای استرس‌های آتی آماده کنند. علاوه بر این، به ما انگیزه یادگیری و هوشیاری نسبت به آینده را می‌دهد.»
سربلند بیرون‌آمدن از رویدادهای استرس‌زا اعتمادبه‌نفس ما را حین رویارویی با عوامل استرس‌زای جدید بالا می‌برد. این بخشی از اثر مثبت استرس خوب روی عملکرد مغز است. این نوع استرس به ما کمک می‌کند یک روایت یا داستان درون هیپوکامپ یا بخش حافظه‌مان بسازیم که بازخورد مثبتی به ما می‌دهد و ادراک ما و نوع نگاه ما به خودمان و دیگران را تغییر می‌دهد.
موفقیت در هر نوع چالشی همان انگیزه‌ای است که هر فردی برای غلبه بر استرس‌های دشوارترِ آینده به آن نیاز دارد و راه ایده‌آلی برای نگاه‌کردن به نوعِ درستِ استرس است.
جامعه به ما از بدی استرس می‌گوید و مدام روی جنبه‌های منفی آن تمرکز می‌کند اما همان طور که این مطالعه اثبات کرده است انواع خاصی از استرس ما را در برابر موقعیت‌های استرس‌زای آینده تقویت می‌کند و جلوی پیشروی چالش‌های سلامت روان را می‌گیرد. استرس خوب به میزان اندک فواید زیادی برای همه‌ی ما دارد.»