روزنامه همدلی: چند روز پیش سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش آماری از دانش آموزان بازمانده از تحصیل اعلام کرد که بسیار دردناک و تکان‌دهنده بود. علیرضا کاظمی روز ۱۵ آبان در یک گردهمایی در تهران گفت: «حدود ۲۱۰ هزار دانش‌آموز دوره ابتدایی و حدود ۷۶۰ هزار دانش‌آموز دوره متوسطه، تارک تحصیل هستند که این یک آسیب جدی است.»
البته بسیاری بازماندگان از تحصیل را بیشتر از آمار اعلام شده می‌دانند و معتقدند آمارهای دولتی به علت نبود دقت بالا، معمولاً منعکس‌کننده واقعیت‌های موجود نیست و رقم واقعی ترک تحصیل کنندگان بیشتر از ۹۷۰ هزار دانش‌آموزی است که کاظمی اعلام کرده است. اگر اظهارات برخی از کارشناسان و گزارش‌های غیررسمی به این آمار اعلام شده اضافه شود، با رقمی بزرگ‌تر از دانش آموزان خانه‌نشین مواجه می‌شویم. پیش‌تر احمد حسین فلاحی، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز آماری از دانش‌آموزانی که در آستانه ترک تحصیل هستند ارائه کرد که در نوع خود بسیار شوک‌آور و تکان‌دهنده است. این نماینده مجلس هشدار داده که سه میلیون و ۵۰۰ هزار دانش‌آموز ایرانی در آستانه ترک تحصیل هستند.
ترک تحصیل دانش آموزان معضلی همیشگی
البته این اولین بار نیست که ترک تحصیل دانش آموزان خبرساز می‌شود. هر سال با آغاز ماه مهر و شروع سال تحصیلی بخشی از دانش آموزان به‌جای در پیش گرفتن مسیر مدرسه، راه دیگری را آغاز می‌کنند؛ راهی که معمولاً فقر و نداری خانواده آنان را به آن راه سوق می‌دهد؛ اما آنچه باعث شده امسال این معضل بیشتر دیده شود دو موضوع کرونا و فقر گسترده و فزاینده در جامعه است که طبقات اجتماعی را یکی پس از دیگری می‌بلعد و آثار آن به شکل‌های مختلف در خانواده‌ها و جامعه بروز می‌کند.
پیش‌ازاین ترک تحصیل دانش‌آموزان را به نبود امکانات و فقر در مناطق دوره‌افتاده گره می‌زدند، اما مشکلات اقتصادی که با بروز کرونا بیشتر نیز شده، باعث تسری این معضل به سایر مناطق اعم از شهری و روستایی شده است و دیگر ترک تحصیل فقط یک پدیده محلی یا مربوط به نواحی دورافتاده کشور نیست. بلکه تورم افسارگسیخته، بیکاری گسترده و فقر فزاینده به یک مشکل همگانی و سراسری تبدیل شده و خانواده‌ها را به چالش کشانده، طوری که برخی دانش آموزان را به نان آوار خانواده تبدیل کرده است.
با فرض درست بودن آمار سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش که بازماندگان از تحصیل را حدود یک‌میلیون دانش‌آموز اعلام کرده بود، حداقل هفت درصد دانش‌آموزان در سن تحصیل ایرانی «تنها در دو سال اخیر قید مدرسه و درس خواندن را زده و از تحصیل بازمانده‌اند.» وضعیتی که (به‌غیراز ابتدای دهه ۹۰ خورشیدی)، حتی در ایام دفاع مقدس نیز رخ نداده بود. بر اساس آمارهای منتشره در طول ۸ سال دفاع مقدس، بیش از ۵۵۰ هزار دانش‌آموز به دلیل حضور در جبهه یا مهاجرت خانواده‌ها از محیط‌های درسی غیبت داشتند؛ بدیهی است غیبت دانش‌آموزان از محیط‌های درسی در زمان جنگ به‌اندازه سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نبوده است.
تأثیر کرونا بر ترک تحصیل دانش آموزان
ویروس کرونا بر ترک تحصیل دانش آموزان نیز بی‌تأثیر نبوده است. بعد از شیوع کرونا آموزش از مدرسه و کلاس درس به تبلت و گوشی‌ها نقل‌مکان کرد و دانش آموزان برای آموزش و یادگیری نیازمند وسایل آموزشی از راه دور شدند؛ امکاناتی که تهیه آن برای بسیاری از دانش آموزان و خانواده‌هایشان سخت بود.
زمستان پارسال جواد حسینی، معاون وزیر وقت آموزش‌وپرورش، در نشست با جمعی از خیران اعلام کرده بود: «با وجود اهمیت آموزش مجازی، هم‌اینک ۳۰ درصد دانش‌آموزان یعنی حدود پنج میلیون دانش‌آموز از وسایل هوشمند آموزش بی‌بهره هستند».
بعدازاین سخنان محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش‌وپرورش دولت دوازدهم وادار به اظهارنظر شد و گفت: «در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، از بیش از ۱۴ میلیون دانش‌آموز سراسر کشور، حدود ۱۰ میلیون نفر در سامانه شاد عضو شدند و بیش از سه میلیون به دلایلی همچون نداشتن گوشی هوشمند یا تبلت یا عدم دسترسی به اینترنت، امکان استفاده از این سامانه را پیدا نکردند و در خطر ترک تحصیل قرار گرفتن‌اند.»
بر اساس اظهارات کارشناسان، مشکلات آموزش از راه دور و دسترسی نداشتن برخی از دانش آموزان به وسایل آموزشی از راه دور به امسال نیز منتقل‌شده است، چراکه در آمار دانش آموزان در آستانه ترک تحصیل تغییری ایجاد نشده و حتی آمار آنان نیز بیشتر شده است. ابراهیم سحرخیز، کارشناس مسائل آموزشی، روز ۱۶ آبان در این زمینه به روزنامه جهان صنعت گفته بود: «آمار ترک تحصیل دانش‌آموزانی که به شبکه شاد دسترسی ندارند حدود سه و نیم میلیون نفر است و تا زمانی که مدرسه به‌صورت حضوری برگزار نشود، آمار ترک تحصیل دانش‌آموزان از مرز پنج میلیون تن عبور می‌کند.»
ترک تحصیل ۵۰ درصد دختران عشایر
ترک تحصیل دانش آموزان زمانی غم‌انگیزتر می‌شود که بدانیم جمعیت زیادی از دانش آموزان خانه‌نشین محصل‌های «دختر» هستند، آن‌هم دختران عشایری که در راه کسب دانش نسبت به دانش آموزان دیگر با چالش‌ها و مشکلات بیشتری مواجه هستند.
هفته گذشته محمدرضا سیفی، مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر وزارت آموزش‌وپرورش گفت، بیش از ۵۰ درصد دانش آموزان دختر عشایر بعد از اتمام دوره ابتدایی ترک تحصیل می‌کنند. آمارها می‌گوید کرونا بر ترک تحصیل دختران عشایر نیز تأثیر گذاشته و ترک تحصیل آنان در دوره کرونا به دلیل دسترسی نداشتن به امکانات آموزش از راه دور و همچنین اینترنت افزایش پیدا کرده است. کارشناسان اجتماعی می‌گویند ترک تحصیل کودکانی که در سن مدرسه هستند، تبعات اجتماعی و فردی فراوانی دارد و می‌تواند هم آینده فرد و جامعه را تهدید کند. اسکندر مؤمنی، دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در اواسط دی‌ماه پارسال فاش کرد که نتایج یک «پیمایش دقیق در جامعه» نشان داده است، ۹۰ درصد دانش‌آموزان پس از ترک تحصیل به دام یکی از آسیب‌های اجتماعی چون اعتیاد می‌افتند.