آرمان ملي: اين روزها دونالد ترامپ شگردهاي متفاوتي را براي تقابل در پيش مي‌گيرد. ادامه تحريم‌هاي اشخاص و شرکت‌هاي باقيمانده که در اين اواخر باز هم تکرار شد، مطرح شدن مساله ورود برجام به مجلس سنا است تا به عنوان يک معاهده در سنا مورد بررسي قرار بگيرد و با راي منفي سناتورها، عملا شرايط بازگشت بايدن به برجام منتفي شود و ديگري تحريک ايران براي جنگ؛ از ترور فخري‌زاده تا حادثه نطنز تا کشاندن پاي ايران به حمله به سفارت آمريکا و تصاويري از راکت‌هاي ايراني که سر از پست توئيتري ترامپ درمي‌آورد تا زيردريايي‌هايي که به سمت خليج‌فارس مي‌آيند همه و همه بيانگر اين موضوع است که در واقع در اين شرايط بحراني ترامپ به دنبال آتويي براي آغاز جنگ هم هست.
اما اينها تمام ماجرا نيست در آخرين اقدامات در اين راستا، آمريکا آخر هفته گذشته تلاش جدي را براي اضافه کردن دو بند در بودجه 2021 سازمان ملل متحد ـ که منجر به احياي کميته تحريم‌ها عليه ايران مي‌شد ـ انجام داد.
استدلال آمريکا اين بود که کميته تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران، بايد کار خود را از سر گيرد، چون آمريکا از برجام خارج شده و ديگر برجام وجود ندارد. يکي از پيشنهادات آمريکا درباره اختصاص بودجه براي ايجاد يک کميته و يک گروه کارشناسي براي تحريم ايران بود.
کميته و گروه کارشناسي مورد نظر آمريکا همان گروهي است که قبل از انعقاد برجام و تصويب قطعنامه 2231 شوراي امنيت براي نظارت بر اجراي تحريم‌ها عليه ايران تشکيل شده بود. پيشنهاد دوم واشنگتن، کاستن از بودجه اجراي قطعنامه 2231 بود که در تاييد برجام صادر شده است. البته که اين طرح و تلاش شکست خورد و اکثريت کشورها به آن نه گفتند. اين در حالي است که از سوي ديگر، بازهم اعلام شده که پس از مخالفت سازمان ملل متحد با تشکيل کميته تحريم‌هاي ايران، دولت آمريکا تلاش‌هايش را ادامه مي‌دهد.
رفتار کشورهاي همسايه
اما نکته قابل تامل در اين ميان آن چيزي است که در نوع راي‌دهي کشورهاي همسايه درزمينه طرح‌احياي‌کميته تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران مي‌توان ديد. با آنکه روسيه، ترکيه، پاکستان، قزاقستان، آذربايجان، ارمنستان با آن مخالفت کردند، عربستان و بحرين موافق اين موضوع بودند.
ولي عجيبي ماجرا کشورهايي هستند که از اعلام نظر دراين‌باره خودداري کردند. عراق، عمان، قطر، امارات، کويت راي ممتنع دادند و افغانستان و ترکمنستان غايب بودند. هرچند بسياري در رسانه‌ها اين روزها به راي ممتنع عراق اشاره کرده و آن را بولد مي‌کنند اما قطعا عدم حمايت تمامي اين کشورها به‌خصوص عمان، قطر و کويت از ايران هم بايد براي بسياري شوکه‌کننده باشد.
عمان به‌عنوان کشوري که هميشه نقش ميانجي را براي ايران بازي مي‌کرده است. قطر که در دوران تحريم‌هاي عربستان عليه اين کشور بيشترين نزديکي را با ايران پيدا کرد و زماني تنها مسير هوايي اين کشور ايران بود و تنها شاهراه حياتي‌اش.
کويت که در همه اين دهه‌ها برخلاف عربستان، امارات و بحرين، سعي در تعديل رابطه ميان اعراب و ايران داشت و هيچگاه کورکورانه از عربستان حمايت نمي‌کرد و البته افغانستان که ايران در اين سال‌ها سعي داشته است تا نقش کليدي را در اين کشور بازي کند.
اما در ميان همه اينها همصدايي خاموش عراق با اين طرح بيش از همه به چشم آمده است. اينکه چرا عراق با تعاملاتي که ايران طي سال‌هاي گذشته چه از لحاظ مالي، سياسي و انساني در قبالش متقبل شده و البته خيلي از دولت‌هاي پيشين عراق هم به طرق مختلف نزديکي يا وابستگي‌هايي به تهران داشته‌اند، دست به اين کار زده است؟
به نظر مي‌آيد دليل اين مساله هم تا حدي قابل پيش‌بيني است. تنش ايران و آمريکا در عراق و هراس از وقوع جنگ نيابتي در اين کشور؛ و خط و نشان ترامپ. سفر و ديدار الکاظمي نخست‌وزير عراق با مقامات ايران دراين خصوص، هرچند که عده‌اي پيشتر هم از نقش او در همکاري‌هاي اطلاعاتي درمورد ترور سردار سليماني سخن به ميان مي‌آوردند.
بقيه کشورها به چه معناست؟
اما در مورد ساير کشورهاي دوست همسايه چطور راي ممتنع اين کشورها را مي‌توان معنا کرد؟ با نگاهي به برخي اتفاقات در اين اواخر شايد دليل اين عدم حمايت ساير همسايگان از ايران را هم بتوان توصيف کرد، مثلا اينکه کويت يکي از کشورهايي است که چراغ سبزهايي به ارتباط با اسرائيل و صلح ابراهيم داده است و البته رابطه خوبي با آمريکا هم دارد يا قطر که اعلام کرده مي‌خواهد تلاش‌هايي را براي ازسرگيري رابطه با عربستان انجام دهد و ناگفته نماند از بزرگ‌ترين پايگاه‌هاي نظامي آمريکا در خاورميانه هم محسوب مي‌شود. افغانستان هم شايد که دل خوشي از ارتباطات اين روزهاي طالبان با ايران ندارد و اينگونه تلافي کرده است.
فراتر از دوستي با آمريکا
محسن جليلوند استاد حقوق بين‌الملل درباره شانه خالي کردن همسايگان ايران از راي به سود کشورمان به «آرمان ملي» مي‌گويد: اولا تمام کشورهايي هم که به طرح آمريکا راي منفي دادند دوستان آمريکا هستند. بنابراين راي ممتنع همسايگان ايران به طرح آمريکا دليلي فراتر از دوستي اين کشورها با آمريکا دارد و در واقع يک سيگنال معنادار است.
خيلي از اين کشورهاي همسايه روابطشان با اسرائيل را نزديک کرده‌اند و از سويي اين آراي ممتنع بيانگر هماهنگي است که ميان کشورهاي منطقه ايجاد شده است. شما در مورد عراق و افغانستان هم بتوانيد اين موضوع را به‌دليل حضور نظاميان آمريکا و سلطه اين کشور بدانيد درمورد قطر و کويت نمي‌توانيد.
قطر عملا در اين سه سال به ايران بيش از هر کشور ديگري نزديک شده بود؛ بنابراين موضوع فقط به سلطه آمريکا برنمي‌گردد بلکه به هماهنگي‌اي که آمريکا ميان کشورهاي منطقه ايجاد کرده است هم بازخواهد گشت. وي ادامه مي‌دهد: کشورهاي خليج فارس و همسايگان اين‌بار اين پيام را مي‌دهند که موازنه در منطقه کمي به هم خورده است.
از سويي رژيم صهيونيستي با کشورهاي خليج‌فارس رابطه برقرار کرده و در اين کار موفق بوده است. ديگر اينکه حضور و نفوذ آمريکا در منطقه و ميان کشورهاي عربي بيشتر شده است و نکته مهم‌تر اين که امروز کشورهاي عربي بيش از هر زمان ديگري به هم نزديک شده‌اند.