روزنامه آرمان؛ ناصر هادیان*: وضعیتی که اردوغان پیدا کرد و به قدرت مسلط شد، می‌تواند باعث کاهش جایگاه ارتش در عرصه سیاست شده باشد. همچنین می‌توان به مسائل داخلی و منطقه نیز اشاره داشت و ده‌ها دلیل دیگر نیز در این موضوع دخیل هستند، اما سوال اصلی این است که چرا کودتا شکل گرفت و چه شد که شکست خورد؟

 

ظاهرا کسانی که دست به این کودتا زده بودند، پختگی لازم را نداشتند. هنوز اطلاعات دقیقی در این باره نیست که چه کسانی دست به کودتا زدند اما معمولا سرهنگ‌ها کودتا می‌کنند نه ژنرال‌ها، چون سرهنگ‌ها انگیزه کافی برای کودتا دارند. نه جزو مقامات عالیرتبه نظامی هستند که ذی‌نفع در حفظ وضع موجود باشند و نه آن‌قدر در رتبه‌های نظامی پایین هستند که امکان و توان برنامه‌ریزی برای سازماندهی کودتا را نداشته باشند. آنها معمولا می‌توانند در دانشکده‌های افسری با افسران رده پایین‌تر مانند ستوان‌ها و حتی سرگردها جلسه داشته باشند و برنامه‌ریزی کنند. با توجه به اینکه این افسرها و سرگردها به بخش‌های مختلف نیروی هوایی، نیروی دریایی و یا زمینی می‌روند، به دلیل ارتباطات گذشته می‌توانند با هم هماهنگ ‌شوند و کودتا را هدایت ‌کنند.

 

الگوی کودتاها هم مشخص است؛ ابتدا مسئولان سیاسی را دستگیر می‌کنند یا می‌کشند، رسانه‌ها را به کنترل خودشان در می‌آورند و در نهایت قدرت را به دست می‌گیرند. رهبران کودتا باید به سراغ مراکز اصلی قدرت سیاسی بروند؛ مثل پارلمان، کاخ ریاست جمهوری و کاخ نخست‌وزیری. آنها چهار یا پنج وزیر اصلی مانند وزیر دفاع و وزیر خارجه را دستگیر می‌کنند یا حتی می‌کشند، کنترل پارلمان و رسانه‌ها را به دست می‌گیرند و بعد اعلام می‌کنند که ما قدرت را به دست گرفته‌ایم. معمولا این طور است که در هنگام کودتا ژنرالها سکوت می‌کنند اما اشتباه اصلی کودتاگران این بود که مسئولان اصلی سیاسی آزاد بودند، اردوغان آزاد بود و ارتش به صورت کامل رسانه‌ها را در کنترل خود نگرفت و همین باعث شد که اردوغان برای مردم پیام فرستاد تا آنها به خیابان بیایند و جلوی کودتا را بگیرند و آن را خنثا کنند. دلیل عمده شکست کودتا این بود که مردم به سرعت مطلع شدند و جلوی آن را گرفتند که کودتا به سرعت شکست خورد. نکته مهم دیگر، واکنش نیروی دریایی ترکیه بود که در کمتر از ۲ ساعت بعد از آغاز کودتا اعلام کرد که علیه کودتاچیان است. این اتفاق هنوز تازه است و مدتی زمان لازم است تا مشخص شود کودتاگران چه کسانی بودند و انگیزه‌هایشان چه بود و در مقابل چه کسانی و به چه انگیزه‌ای سکوت کردند. نباید پنهان کرد شیوه‌ای که اردوغان حکومت می‌کند یعنی کنار زدن همه دوستان، شخصی کردن قدرت و اینکه همه چیز را به خودش وابسته کرده در ایجاد این نارضایتی‌ها بی‌تاثیر نبوده است. در نماز میتی که برپا شد، اردوغان، داوود اغلوو و اعضای ۴ حزب اصلی ترکیه که مخالفت خودشان را با کودتا اعلام کردند حضور داشتند و به‌رغم اختلاف‌نظرهایی که با اردوغان دارند ولی مخالف کودتا هستند. البته یکی از تبعات مهم این کودتا، جدای از خسارت های انسانی و مالی آن، تضعیف ارتش ترکیه بود. رفتاری که نیروهای ضدکودتا، پیش چشم رسانه‌ها با ارتش کردند قطعا باعث کاهش وجهه و به تبع آن قدرت نظامی ارتش ترکیه خواهد شد.