هنگامی که سخن از عمر زیاد یا آسیب‌دیدگی بخشی از سخت‌افزارهای سیستم می‌شود، معمولا رایانه‌ها خود نشانه‌هایی از این موضوع بروز می‌دهند که به کاربران کمک زیادی در تشخیص پیر شدن سیستم می‌کند؛ البته اگر به درستی گوش کنید و ببینید!
برای نمونه، اگر در هدفون خود و هنگام پخش موزیک، صداهای مزاحم و یا نویز می‌شنوید، این امر می‌تواند به معنای آن باشد که کارت صدای شما یا Motherboard رایانه شما احتمالا دچار مشکل شده است. البته نشانه‌های دیگری نیز در این میان هستند که در تشخیص به سر آمدن عمر دستگاه شما یا یکی از سختافزارها کمک می‌کنند. پس بهتر است اگر با این نشانه‌ها روبه‌رو شدید، زود نسبت به تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات اساسی خود اقدام کنید.
۱ – اشکال در اجرای برنامه‌ها و مشکل فریز
یکی از نشانه‌های کلاسیک و عمومی در ضعف کارکرد رایانه‌ها و مشکل‌دار بودن آن‌ها بروز اشکالات مستمر در اجرا یا حین اجرای برنامه‌هاست. وقتی برنامه‌ها دچار مشکل می‌شوند، این امر منجر به کاهش سرعت سیستم، فریز و Reset شدن سیستم و یا فرستادن پیغام‌های خطا می‌شود.
البته در همه موارد اشکال در اجرا یا حین اجرای برنامه‌ها به معنای بیمار بودن سیستم نیست و نقص اجرای برنامه‌ها می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ اما اگر با این دست از مشکلات در بیشتر برنامه‌های خود روبه‌رو هستید، این امر می‌تواند نشانی از بیماری سیستم باشد.
در اینگونه موارد بهتر است با ابزارهایی نظیر CrystalDiskInfo – اینجا - داده های S.M.A.R.T دیسک سخت خود را بازبینی کنید تا در صورت بروز هرگونه اشکال، متوجه آن شوید. همچنین نرم افزار SpeedFan – اینجا - می‌تواند شما را از حرارت بالای سختافزارها یا نوسان ولتاژ برق که می‌تواند آسیب سخت‌افزاری به دنبال داشته باشد، آگاه سازد. هر دو این نرم‌افزارها می‌توانند به شما بگویند، آیا سخت‌افزارهای شما به پایان عمر خود نزدیکند یا خیر.
۲ – اشکال در کار سختافزارها
آیا ماوس شما اتفاقی برای مدت چند ثانیه از کار باز می‌ایستد یا اینکه صفحه نمایش سیستم شما گاهی خاموش و روشن می‌شود و یا آنکه هنگامی یک USB را به سیستم خود متصل می‌کند، شناسایی نمی‌شود؟
بگذارید پیش از آنکه اینها را نشانه‌هایی از مرگ سیستم بدانیم، بررسی کنیم که آیا سختافزارها نامبرده به درستی به سیستم متصل شده‌اند یا خیر. گاهی این مشکلات ناشی از اشتباه کاربران در اتصال سختافزارها به سیستم است. همچنین شاید سخت‌افزار شما ـ برای نمونه ماوس – دچار اشکال است. در این صورت باید با یک سخت‌افزار دیگر نیز شرایط مشابه را امتحان کنید.
اما اگر با وجود همه اینها مشکل هنوز پابرجا بود، عمر سیستم شما رو به پایان است. این سقوط می‌تواند از Motherboard یا Power و یا کارت گرافیکی شما آغاز شده باشد. اگر تغییر هر یک از اینها منجر به نجات سیستم می‌شود، سریع نسبت به جایگزین کردن آن‌ها اقدام کنید.
۳ – صدای زیاد دیسک سخت یا فن سیستم
صداهای بلندی که از سیستم شما به گوش می‌رسد، به هیچ وجه نشانه‌های خوبی نیستند. اگر دیسک سخت شما صدای کلیک یا ساییدگی می‌دهد، قطعا دچار مشکل شده است. همچنین صدای زیاد فن به این معناست که گرد و خاک و ضایعات بسیاری در سیستم شما وجود دارد که منجر به حرارت بیش از حد آن می‌شود. همچنین صدای زیاد فن می‌تواند نشانی از اشکال در کار یکی از سختافزارها همچون CPU باشد.
اگر از یک سیستم دسکتاپ یا PC استفاده می‌کنید، این موضوع زیاد پیچیده نیست و خود می‌توانید با باز کردن Case نگاهی به وضعیت پاکیزگی آن داشته باشید. همچنین اگر مطمئن هستید که دیسک سخت شما به دلیل عمر زیاد یا آسیب‌دیدگی در حال از دست رفتن است، می‌توانید به سرعت از داده‌های آن نسخه پشتیبان تهیه و با یک دیسک سخت جدید جایگزین کنید.
۴ ـ اشکال اساسی در بوت شدن سیستم
آیا هنگام روشن کردن سیستم خود با پیغام‌های خطایی همچون disk boot failure روبه‌رو می‌شوید، یا آنکه پس از بوت شدن، سیستم شما فریز می‌شود و نیاز به Reboot کردن آن دارید؟
مشکل در بوت شدن سیستم، یکی از نشانه‌های مشکل دار بودن دیسک سخت است؛ البته اگر مشکل اولیه از سیستم عامل نباشد. این مشکل بسیار جدی است و می‌تواند منجر به از دست رفتن همه اطلاعات شما شود.
اگر بارها به این مشکل برخورده‌اید و با نصب دوباره سیستم عامل نیز این مشکل برطرف نمی‌شود، چاره‌ای جز جایگزین کردن دیسک سخت خود ندارید.
۵ ـ کارکرد بسیار ضعیف سیستم
بی‌ثباتی و کندی در عملکرد سیستم، یکی از مشکلات عمومی سخت‌افزار یا نرم‌افزار سیستم شماست و دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد. یکی از عمده دلایل آن وجود بد‌افزار بر سیستم است و دلیل عمده دیگر اشکال در دیسک سخت. البته در این میان گاهی مشکلات اساسی‌تر سخت‌افزاری نیز می‌تواند علت اصلی باشد.
در بیشتر موارد می‌توان با چند ترفند ساده، سرعت سیستم را افزایش داد و البته اگر مشکل از یک بد‌افزار باشد، با حذف آن حال عمومی سیستم قطعا بهتر خواهد بود؛ اما اگر همچنان مشکل کندی و بی‌ثباتی پابرجا باشد، باید به تدریج به فکر یک سیستم جدید باشید.
با توجه به همه این موارد، نکته پایانی که از نظر ما بسیار اهمیت دارد، اینکه همواره و در فواصل زمانی مشخص، نسخه پشتیبانی از اطلاعات خود روی سیستم تهیه کنید. این موضوع از آن روی اهمیت دارد که حتی اگر شما یک فوق حرفه‌ای در تشخیص مشکلات رایانه‌ها باشید، هیچ گاه مشخص نیست یک رایانه در چه زمانی از کار خواهد افتاد!
