واهان کاستانیان، معاون وزیر امور خارجه ارمنستان، باکو را به مسدود کردن کریدور لاچین متهم کرده و از متحدان بین‌المللی خواست تا برای عبور ۱۹ کامیون حامل ۴۰۰ تن کمک‌های بشردوستانه به این منطقه وارد عمل شوند. به گفته مقامات ارمنستان، این کامیون‌ها از ۲۶ ژوئیه در ابتدای کریدور لاچین متوقف شده‌اند.

 

کاستانیان گفت: «اعمال فشار بیشتر از سوی شرکای بین‌المللی‌مان بر باکو بسیار مهم است. ما از سوی همکاران مختلف‌مان اظهارات متعددی شنیده‌ایم اما فکر نمی‌کنیم که تنها حرف کافی باشد.»

 

جاده لاچین که قره‌باغ را به ارمنستان متصل می‌کند، تنها راه بین ارمنستان و قره باغ است که معمولا از طریق آن امکانات غذایی، رفاهی و معیشتی به قره باغ منتقل می‌شود. این جاده توسط دولت آذربایجان از ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ مسدود شده است. این وضعیت باعث شده است که حدود ۱۲۰,۰۰۰ ارمنی ساکن در قره باغ به کالاها و خدمات ضروری از جمله غذا و داروها دسترسی نداشته باشند.

 

پیش از این روزانه ۴۰۰ تن کالاهای اساسی از جمهوری ارمنستان به قره باغ وارد می شد که شامل غلات، آرد، سبزیجات، میوه، کالاهای اقتصادی و ... بود اما در حال حاضر عرضه مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و حامل های انرژی به این منطقه به طور کامل متوقف شده است.

 

ارمنستان و آذربایجان ده ها سال است که درگیر مناقشه بر سر قره باغ هستند. قره باغ زمانی تحت کنترل شوروی بود اما پس از فروپاشی شوروی اختلافات ارمنستان و آذربایجان بر سر این منطقه آغاز شد. در سال ۱۹۹۴ جمعیت آذری این منطقه توسط ارامنه بیرون رانده شدند. نیروهای ارمنی با حمایت ارمنستان نه تنها خود قره باغ بلکه مناطق قابل توجهی از اطراف آذربایجان را نیز تحت کنترل گرفتند.

 

آتش بسی در سال ۱۹۹۴ با میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا بین آذربایجان و ارمنستان اعلام شد. پس از آن قرارداد، قره باغ بخشی از آذربایجان باقی ماند. اختلافات بر سر این منطقه همچون آتش زیر خاکستر باقی ماند تا اینکه در سپتامبر ۲۰۲۰ یک درگیری شش هفته ای بین ارمنستان و آذربایجان رخ داد. ارمنستان ادعا کرد که آذربایجان اولین گلوله را شلیک کرد، در حالی که آذربایجان مدعی شد که در پاسخ به تجاوزات ارمنستان اقدام به حمله متقابل کرده است.

 

در ۹ نوامبر ۲۰۲۰ توافق آتش بسی بین این دو کشور با حمایت روسیه امضا شد که به همه خصومت ها پایان می داد. بر اساس مفاد قرارداد، آذربایجان کنترل قلمرو قابل توجهی در قره باغ را به دست گرفت و دو هزار نیروی حافظ صلح روسیه برای گشت زنی در امتداد خط مرزی و گذرگاه لاچین مستقر شدند.

 

در طول دو سال گذشته درگیری های مکرری در طول خط مرزی رخ داده است اما همه محدود بودند و دامنه وسیعی پیدا نکردند اما در اوایل دسامبر ۲۰۲۲، وزارت اکولوژی آذربایجان بیانیه‌ای مبنی بر استخراج غیرقانونی منابع طبیعی منطقه قره‌باغ توسط ارمنستان صادر کرد و از نیروهای حافظ صلح روسی خواست اوضاع را زیر نظر بگیرند. در ۱۲ دسامبر، گروهی از آذربایجانی‌هایی که ادعا می‌کردند فعالان محیط‌زیست هستند، پست‌های بازرسی روسیه را دور زدند و در جاده اصلی لاچین چادر برپا کردند و عملاً کریدور لاچین را مسدود کردند.

 

دولت ارمنستان، آذربایجان را متهم کرده است که دست پشت پرده تظاهرات‌هایی است که صلح‌بانان روسی نتوانسته‌اند آنها را متفرق کنند. آذربایجان نیز به نوبه خود ارمنستان را متهم کرده است که نه تنها از منابع طبیعی در منطقه قره باغ بهره برداری، بلکه از جاده لاچین برای انتقال تجهیزات نظامی از جمله مین های زمینی به قره باغ استفاده می کند.

 

مسدود کردن کریدور لاچین و ممانعت از ورود مایحتاج ساکنان قره باغ به این منطقه توسط دولت آذربایجان، واکنش های جهانی را به همراه داشته است.

 

آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل ضمن ابراز نگرانی از اوضاع اخیر پیرامون گذرگاه لاچین از دو طرف خواست در زمینه تنش زدایی گام بردارند. گوترش همچنین خواستار تضمین تردد آزاد و امن در سراسر کریدور لاچین در راستای توافقات قبلی شد.

 

عفو بین الملل اعلام کرد که محاصره مداوم کریدور لاچین جان هزاران نفر را در منطقه قره باغ به خطر می اندازد. این سازمان حقوق بشر از مقامات آذربایجان و نیروهای حافظ صلح روسیه خواست فورا مسیر را باز کرده و به بحران انسانی در حال گسترش پایان دهند.

 

اتحادیه اروپا از مقامات آذربایجان خواسته است که آزادی و امنیت رفت و آمد در طول کریدور لاچین را تضمین کنند و گفته است که نگرانی‌های جاری باید از طریق گفتگو و مشورت برطرف شود.

 

وزارت خارجه آمریکا از آذربایجان خواسته است که آزادی رفت و آمد را برقرار کند و مسائل خود را از طریق مذاکرات صلح حل کند.

 

وزارت خارجه روسیه نیز نسبت به مسدود شدن کریدور لاچین ابراز نگرانی کرد و ایجاد مشکل برای مردم غیرنظامی در قره باغ کوهستانی را غیرقابل قبول خواند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای گفت: «چنین اقداماتی منجر به افزایش تنش می‌شود و به حفظ فضای عادی پیرامون روند جاری عادی‌سازی روابط آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری روسیه کمکی نمی‌کند.»

 

همچنین یونیسف با صدور بیانیه ای درباره وخامت اوضاع انسانی در قره باغ کوهستانی در نتیجه بسته شدن کریدور لاچین هشدار داد. در این بیانیه آمده است «هرچه این وضعیت طولانی‌تر باشد، کودکان بیشتر کمبود مواد غذایی اولیه را تجربه خواهند کرد.»

 

گفتنی است ارمنستان در سپتامبر ۲۰۲۱ علیه آذربایجان به دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه شکایت کرد. این دادگاه در ۲۲ فوریه حکم داد که ، آذربایجان باید تمام اقدامات را برای اطمینان از حرکت بدون مانع افراد، حمل و نقل و محموله ها در هر دو جهت در طول کریدور لاچین را انجام دهد.

 

 

لفاظی های آتشین بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر کریدور لاچین هر روز امکان یک درگیری تمام عیار میان دو کشور را افزایش می دهد. وضعیت فعلی به ایجاد فضای مساعد برای مذاکرات صلح بین ارمنستان و آذربایجان کمک نمی کند و درک امکان از سرگیری مذاکرات در حالی که ارامنه در قره باغ فاقد مواد غذایی اولیه، برق و گاز هستند، دشوار است.

 

در بحران سال ۲۰۲۰ روسیه در پایان داده به درگیری ها نقش بسزائی داشت ولی اگر این بار درگیری جدیدی بین باکو و ایروان آغاز شود. نه روسیه و نه غرب توان مداخله در این بحران را ندارند چرا که آنها این روزها به شدت درگیر جنگ در اوکراین هستند و شاید دغدغه های بزرگتری از جنگ آذربایجان و ارمنستان داشته باشند و علاوه بر این، این بار آنها اعتبار خود را نزد ارمنستان از دست داده اند و بعید است که ایروان میانجیگری آنها را بپذیرد.

 

محاصره لاچین، روسیه، اتحادیه اروپا و ایالات متحده را در وضعیت پیچیده ای قرار داده است. وجهه روسیه در ارمنستان ضربه شدیدی خورده، زیرا ارامنه متوجه شدند که روسیه نمی تواند حتی با چند صد معترض که کریدور لاچین را مسدود کرده بودند، برخورد کند. بسیاری بر این باورند که روسیه نمی‌خواهد به محاصره پایان دهد زیرا به روابط خود با آذربایجان و ترکیه بیش از اتحاد با ارمنستان ارزش قائل است.

 

ممکن است به نظر برسد که وضعیت فعلی به نفع غرب است، اما با این حال، محاصره همچنین به وجهه اتحادیه اروپا و ایالات متحده نیز آسیب زده است. بسیاری در ارمنستان یک سوال ساده را می پرسند که اگر همه صحبت ها در مورد اولویت دموکراسی و حقوق بشر برای غرب جدی است، پس چرا تک تک کشورهای غربی یا اتحادیه اروپا ، آذربایجان را به دلیل مسدود کردن کریدور لاچین و قرار دادن هزاران ارمنی ساکن قره باغ در محاصره مورد بازخواست جدی قرار نمی دهد؟

 

به این ترتیب با مخدوش شدن چهره غرب و روسیه و با زیر سوال رفتن نیات آنها، در صورت بروز درگیری در منطقه قره باغ هیچ میانجی قدرتمندی یارای پایان دادن و به این درگیری ها را ندارد و ممکن است این نزاع دامنه گسترده ای پیدا کند.