هنگام شروع همه‌گیری کووید-۱۹، گزارش‌هایی مبنی بر از دست رفتن حس بویایی و چشایی از سوی افراد مبتلا به این ویروس به دست آمد و اکنون مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که تزریق پلاسما در بینی می‌تواند به درمان فقدان حس بوی ناشی از بیماری کووید-۱۹ کمک کند.
به گزارش ایسنا و به نقل از مدیکال‌اکسپرس، زارا پاتل (Zara Patel)، استاد گوش و حلق و بینی در دانشکده پزشکی استنفورد، سال‌هاست که از دست رفتن حس بویایی را به عنوان علامتی از عفونت‌های ویروسی مورد مطالعه قرار می‌دهد.
او می‌گوید: بسیاری از ویروس‌ها می‌توانند باعث از بین رفتن حس بویایی شوند، بنابراین برای ما به عنوان متخصص بینی تعجب‌آور نبود که متوجه شدیم کووید-۱۹ باعث از بین رفتن حس بویایی و چشایی شده است. ما انتظارش را داشتیم. پاتل همچنین می‌دانست که این وضعیت می‌تواند ادامه‌دار شود و درمان‌های مؤثر کمی برای آن در دسترس هستند.
بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲ که توسط پاتل و همکارانش صورت گرفت، حدود ۱۵ درصد از افرادی که از دست دادن بویایی ناشی از کووید-۱۹ را تجربه کردند، شش ماه بعد از ابتلا به بیماری همچنان دچار مشکل بوده‌اند. این یعنی ۹ میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا با این عارضه دست به گریبان هستند و تعداد آنها در حال افزایش است. بسیاری از کسانی که از دست دادن بویایی را گزارش کرده‌اند، از دست دادن حس چشایی را نیز گزارش دادند، زیرا بویایی جزء اصلی نحوه تجربه ما از طعم غذا است.
اکنون تیم پاتل با استفاده از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت که از خون خود بیمار گرفته شده است، راه جدیدی را برای درمان از دست رفتن طولانی‌مدت حس بویایی مرتبط با کووید-۱۹ مورد آزمایش قرار داده‌اند. در یک کارآزمایی بالینی با حضور ۲۶ شرکت‌کننده، احتمال بهبودی در افرادی که این درمان را دریافت کرده بودند، ۱۲.۵ برابر بیشتر از بیمارانی بود که دارونما تزریق کردند. این مطالعه در روز ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ در انجمن بین‌المللی آلرژی و راینولوژی منتشر شد.
پلاسمای غنی از پلاکت شکل غلیظی از پلاسما است و پلاسما قسمت مایع خون است که سلول‌های خونی و سایر اجزای خون از آن حذف شده است. این مایع غنی از پلاکت‌ها و مهمتر از همه، فاکتورهای رشد است که به بازسازی بافت کمک می‌کنند. گفته می‌شود که پلاسمای غنی از پلاکت برای درمان آرتریت خفیف در مفاصل، کاهش چین و چروک صورت و حتی رشد مجدد موها هنگام تزریق به پوست سر کاربرد دارد.
پاتل نسبت به چنین درمانی مطمئن نبود، اما مطالعه‌ای که نشان می داد تزریق پلاسمای غنی از پلاکت به اندازه جراحی در درمان سندرم تونل کارپال که در نتیجه‌ی آسیب رسیدن به عصب مچ دست ایجاد می‌شود، موثر است، او را مجذوب این درمان کرد. او می‌دانست که از دست دادن حس بویایی ناشی از کووید-۱۹ نیز یک مشکل عصبی است، که در آن اثرات طولانی‌مدت ویروس مانع از بازسازی صحیح اعصاب عمیق در حفره بینی می‌شود. این اعصاب به مغز متصل می‌شوند و به طور معمول هر سه تا چهار ماه یک بار بازسازی می‌شوند.
یک حمله مخفیانه
ویروس سارس-کوو-۲ مستقیما سلول‌های عصبی را هدف قرار نمی‌دهد بلکه به سلول‌های پشتیبان معروف به سلول‌های «sustentacular» حمله می‌کند که گیرنده ACE-۲ دارند و ویروس از آنها برای آلوده کردن سلول‌ها استفاده می‌کند. این سلول‌ها در بازسازی صحیح اعصاب نقش دارند، بنابراین التهاب و آسیب مداوم به این سلول‌ها ممکن است منجر به از دست دادن عملکرد طولانی مدت آنها شود.
پاتل پیش از این یک مطالعه آزمایشی کوچک انجام داده بود که ایمنی تزریق پلاسمای غنی از پلاکت را در حفره بینی هنگام شیوع بیماری کووید-۱۹ نشان می‌داد، بنابراین او برنامه‌های خود را برای انجام یک آزمایش بزرگتر تنظیم کرد تا به طور خاص بر درمان کاهش بویایی مرتبط با کووید-۱۹ تمرکز کند.
همه شرکت‌کنندگان اعلام کردند که به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند و از دست رفتن بویایی در آنها بین ۶ تا ۱۲ ماه طول کشیده است. آنها همچنین باید پیش از آزمایش درمان‌های دیگری مانند تمرین بویایی و شستشوی استروئیدی را امتحان می‌کردند.
پاتل می‌گوید: می‌خواستم مطمئن شوم که هر مداخله درمانی که مطالعه می‌کنم، جایگزین یا معادل درمان‌های قبلی نیست بلکه مزیتی فراتر از آنها دارد.
نیمی از شرکت‌کنندگان هر دو هفته یک بار به مدت شش هفته تزریق پلاسمای غنی از پلاکت را در بافت عمیق داخل حفره بینی دریافت کردند، در حالی که نیمی دیگر طبق همان برنامه دارونما دریافت کردند. نه شرکت کنندگان و نه محققین نمی‌دانستند افراد کدام یک را دریافت می‌کنند.
آزمایش بویایی
محققان توانایی بویایی را با استفاده از یک تست استاندارد بویایی به نام «Sniffin' Sticks» ارزیابی کردند. این آزمون شامل طیف وسیعی از بوهای خوشایند مانند بوی گل و بوهای بد مانند تخم مرغ فاسد می‌شد و شرکت‌کنندگان در شناسایی بوها، تشخیص بوها و تعیین قدرت آنها امتیاز دریافت می‌کردند.
هنگامی که محققان سه ماه پس از اولین تزریق شرکت‌کنندگان را بررسی کردند، امتیاز گروهی که پلاسمای غنی از پلاکت دریافت کرده بودند به طور متوسط ۶.۲۵ افزایش یافته بود و افزایش امتیاز آنها ۳.۶۷ بیشتر از گروه دارونما بود. ۵۷.۱ درصد از گروهی که پلاسمای غنی از پلاکت دریافت کرده بودند بهبود قابل توجهی از نظر بالینی نشان دادند، در حالی که تنها در ۸.۳ درصد از گروه دارونما بهبود رویت شد.
جالب اینجاست که وقتی شرکت‌کنندگان توانایی بویایی خود را ارزیابی کردند، هر دو گروه بهبود مشابهی را گزارش کردند. پاتل می‌گوید که مطالعات قبلی نشان داده است که بهبود ذهنی همیشه با بهبود عینی مطابقت ندارد.
او افزود که بهبود در گروه دارونما تا حدی می‌تواند ناشی از اثر دارونما باشد و همچنین می‌تواند نشان دهد که بهبودی خود به خودی می‌تواند حتی پس از شش ماه اتفاق بیفتد.
اگرچه این مطالعه از دست دادن چشایی را ارزیابی نکرد اما بازیابی بویایی احتمالا به بازیابی حس چشایی نیز کمک می‌کند.
پاتل اکنون تزریق پلاسمای غنی از پلاکت را به بیماران خارج از آزمایش ارائه می‌کند.
