وحشت از همه‌گیری کرونا در جهان از همان ابتدا فلج‌کننده بود. دولت‌های مختلف برای مدیریت عواقب همه‌گیری اقداماتی سریع، سختگیرانه و قاطع به اجرا گذاشتند تا جان شهروندان و در گام بعدی اقتصادهای خود را نجات دهند. از همان ابتدا آمارهای مرگ‌ومیر به صورت لحظه‌ای در پایگاه‌های اینترنتی ثبت و اعلام شدند و رقابت جهانی برای یافتن واکسن و داروهای درمان کرونا به سرعت آغاز شد. تمامی این تلاش‌‌ها امروز و پس از گذشت تقریبا 2‌سال از زمان ثبت اولین مورد ابتلا به کرونا در جهان و بعد از کشف و توزیع واکسن آن به این نقطه رسیده است: حدود 258‌میلیون مورد ابتلا و بیش از 5‌میلیون و 168 هزار مورد مرگ.

 

نکته جالب توجه درمورد آنچه طی 2سال گذشته در جهان رخ داده این است که بحرانی تقریبا مشابه همه‌گیری، سال‌ها‌ست که جهان، ‌یا دست‌کم کلانشهرهای جهان را درگیر خود ساخته است: آلودگی هوا. اما شاید به این دلیل که عوارض ناشی از استنشاق هوای آلوده بلافاصله بروز پیدا نمی‌کند، و شاید به دلیل کمتر بودن آسیب‌های اقتصادی آلودگی هوا نسبت به کرونا، اقداماتی که برای مدیریت، کنترل و درمان آن در پیش گرفته می‌شوند تا به امروز بی‌اثر بوده‌اند. این بی‌فایده‌بودن سیاست‌های مدیریتی را می‌توان با مقایسه آمار مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا و آلودگی هوا به‌خوبی لمس کرد. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود 6 تا 7 میلیون نفر در جهان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.

 

وب‌سایت بلومبرگ نیز با استناد به پژوهشی جدید در سیتی‌کالج لندن، از مرگ سالانه 10.2‌میلیون نفر در جهان بر اثر آلودگی هوا خبر می‌دهد. این درحالی است که طی 2سالی که از آغاز همه‌گیری کرونا در جهان گذشته است،‌ سالانه حدود 2.5‌میلیون نفر قربانی بیماری شده‌اند. این به آن معنی است که میزان مرگ جهانی به خاطر آلودگی هوا بین 2 تا 4 برابر مرگ ناشی از کرونا‌ست.

 

 

تا پایان سال‌2019 چین و هند بالاترین نرخ مرگ‌و‌میر ناشی از آلودگی هوا را در جهان به ثبت رساندند. براساس آمار پایگاه استاتیستا، چین با ثبت یک‌میلیون و 848‌هزار مورد مرگ و هند با ثبت یک‌‌میلیون و 667‌هزار مورد مرگ رتبه‌های اول و دوم جهانی را داشته‌اند.

 

پس از آن پاکستان با 235‌هزار و 700 مورد، نیجریه با 197‌هزار و 600 مورد، اندونزی با 186‌هزار و 300 مورد مرگ در رتبه‌های سوم تا پنجم جهان ایستاده‌اند. این درحالی است که آمار مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا در چین سالانه 2‌هزار و 318‌مورد و در هندوستان سالانه 232‌هزار و 955 مورد ثبت شده است.

 

همچنین در پاکستان سالانه 14‌هزار و 331‌نفر، در نیجریه هزار و 487‌نفر و در اندونزی 71‌هزار و 872‌نفر بر اثر ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند. به بیانی دیگر، میزان مرگ‌و‌میر سالانه ناشی از آلودگی هوا در چین 797‌برابر مرگ به خاطر کرونا بوده است؛ در هندوستان این رقم به 7‌برابر و در پاکستان به 16‌برابر می‌رسد. نکته مهم‌تر اینجاست که آلودگی هوا نه‌تنها به‌خودی‌خود بیشتر از کرونا جان انسان‌ها را می‌گیرد، بلکه توانایی ویروس کرونا را هم در گرفتن جان انسان‌ها تقویت می‌کند.

 

 

گروهی بین‌المللی از پژوهشگران از جمله محققان موسسه ماکس پلانک، پاییز سال گذشته با انجام پژوهش‌هایی به این نتیجه رسیدند که آلودگی هوا خطر مرگ ناشی از ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد. براساس این پژوهش، 15‌درصد از مرگ‌و‌میرهای ناشی از ابتلا به کرونا در جهان بر اثر قرارگیری طولانی‌مدت بیماران در معرض ذرات معلق موجود در آلودگی هوا بوده است. به گفته محققان، ذرات معلق، عروق خونی را به شیوه‌ای مشابه ویروس کووید-19 تخریب می‌کنند و شرایطی مناسب‌تر را برای آلوده‌کردن سلول‌های ریه برای ویروس فراهم می‌کنند.

 

براساس این پژوهش که نتایج آن سال گذشته در نشریه علمی Cardiovascular Research منتشر شده است، میزان تاثیر آلودگی هوا بر مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا در اروپا 19‌درصد، در آمریکای شمالی 17‌درصد و در شرق آسیا 27‌درصد بوده است. به گفته محققان، اگر پیش از همه‌گیری کرونا راهکاری برای مهار آلودگی هوا در جهان اندیشیده شده‌ بود، امروز آمار مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا در جهان روی رقم کمتری می‌ایستاد.

 

به بیانی دیگر، درصورت آلوده‌نبودن هوا، در انگلیس 6‌هزار نفر و در آمریکا 40‌هزار نفر کمتر جان خود را از دست می‌دادند. در سال‌2003 هم با تلاش محققان دانشگاه کالیفرنیا آمریکا، ارتباط مستقیمی میان نرخ مرگ ناشی از سارس و آلودگی هوا کشف شده بود. در این شرایط تصور اینکه در 2‌سال گذشته چند نفر از شهروندان آلوده‌ترین شهرهای جهان به واسطه همدستی کرونا و آلودگی جان خود را از دست داده‌اند، چندان دشوار نخواهد بود.

 

 

در سالی که جهان درگیر بیماری واگیردار تنفسی شد، نفس‌کشیدن در هوای پاک بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرد. اما واقعیت همیشه با نیازهای حیاتی بشر همخوانی ندارد. براساس آمار جهانی در سال‌2020، از میان 100‌شهر آلوده جهان، 46‌شهر به هند تعلق داشته‌‌اند. پس از آن، چین با 42‌شهر، پاکستان با 6‌شهر، بنگلادش با 4‌شهر و اندونزی و تایلند هرکدام با یک شهر رتبه‌های بعدی آلوده‌ترین شهرهای جهان را به ثبت رسانده‌اند. در تمامی این شهرها میزان تراکم ذرات معلق 2.5‌میکرونی بیش از 50 واحد بوده است.

 

وضعیت هند در مقایسه با دیگر کشورها در مجموع از هر نظر بدتر است. در فهرست سالانه 10‌شهر آلوده جهان، 9‌شهر متعلق به هند بوده است؛ یعنی شهرهای قاضی‌آباد، بلند‌شهر، بیسراخ جلال‌پور، بیوادی، نویدا، نویدای بزرگ، کانپور، لکهنو و دهلی‌نو، در هند واقع شده‌اند. البته شهر «هوتان» واقع در غرب «سین‌کیانگ» چین، رتبه اول را در میان آلوده‌ترین شهرهای جهان داشته است. شهرهای قاضی‌آباد، بلند‌شهر، بیسراخ جلال‌پور، بیوادی، نویدا، نویدای بزرگ، کانپور، لکهنو و دهلی در رتبه‌های بعدی آلودگی جهان در سال‌2020 قرار گرفته‌اند.

 

 

زندگی عادی در دهلی‌نو برابر است با کشیدن 6‌نخ سیگار در روز. تراکم ذرات معلق 2.5‌میکرونی در آسمان پایتخت هندوستان به ظاهر معضلی حل‌نشدنی می‌آید. به ویژه در فصل‌های سرد وضعیت آلودگی وخیم‌تر می‌شود، زیرا کشاورزان هندی برای تولید گرما، پسماند‌های زمین‌های کشاورزی خود را آتش می‌زنند. تکرار این معضل در ماه‌های اخیر در هند باعث شد تا مقامات مجبور شوند سیاست‌‌های کرونایی را برای مهار آلودگی در پیش بگیرند: از چند روز گذشته تمامی مدارس و دانشگاه‌های دهلی‌نو به دلیل وخامت آلودگی هوا برای مدتی نامشخص تعطیل شدند.

 

همچنین تمامی پروژه‌های ساخت‌و‌‌ساز در این شهر موقتا متوقف شده و از 11‌نیروگاه زغال‌سنگ، فقط به 5‌نیروگاه اجازه فعالیت داده شده است. تراکم ذرات معلق 2.5‌میکرونی در این شهر حدود 34‌برابر بیشتر از شاخص سازمان بهداشت جهانی است. ترکیبی از آلودگی ناشی از خودروها و صنایع، گرد‌و‌غبار و سوزاندن زباله مسبب اصلی آلودگی دهلی‌نو شناخته شده است. براساس گزارش نشریه پزشکی «لنست»، در سال‌2019 تقریبا 1.67‌میلیون نفر از شهروندان هندی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند.