مطابق گزارش اوپک، ایران سهمی معادل ۶.۷ درصد تقاضای گاز جهان را به خود اختصاص داده و این در شرایطی است که فقط ۱.۱ درصد جمعیت دنیا را دارا است. این اعداد نشان می‌دهد که سرانه مصرف گاز در ایران ۶ برابر جهان است.
بالا بودن شدت مصرف انرژی در ایران موضوع تازه‌ای نیست اما تنها زمانی که این مصرف بالا باعث ایجاد دردسر تازه‌ای می‌شود به آن توجه می‌کنیم.
حالا هم آلودگی هوا در کلان‌شهرهای کشور و به‌ویژه تهران دوباره انگشت اتهام را به سمت بد مصرفی انرژی و سهم بالای ایران در مصرف سوخت های هیدروکربوری گرفته است، زیرا حتی پاک‌ترین سوخت‌ها نیز به واسطه احتراق ایجاد آلودگی می‌کنند و اگر حجم سوخت مورد استفاده در جغرافیای مشخص از میزان خود پالایندگی آن محدوده بیشتر باشد، در عمل باید در انتظار ایجاد آلودگی باشیم.
خود پالایندگی در واقع توان یک اکوسیستم مشخص مانند شهر برای حذف فاکتورهای آلاینده است. این موضوع با توجه به نوع قرارگیری در موقعیت جغرافیایی، امکان عبور باد از سطح شهر، میزان بارش‌های سالیانه و غیره تعیین می‌شود.
این در شرایطی است که تاکنون برای تهران هیچ بررسی جامعی انجام نشده که این شهر تا چه میزان آلودگی را می‌تواند دفع کند.
بنابراین آلودگی در سطح وسیعی با توجه به استفاده از سوخت‌های فسیلی در سطح شهر پراکنده می شود و از آنجا که مسیری برای فرار ندارد، در شهر گیر می افتد. این موضوع با سرد شدن هوا در ماه‌های آذر و دی تشدید شده و وارونگی هوا نیز مزید بر علت می شود.
آلودگی که چندی منبع آن را در سطح شهر ایجاد می‌کند، از خودروهای کوچک و بزرگ گرفته تا صنایع و نیروگاه ها که این روزها به عنوان متهمان اصلی آلودگی ها از آنها نام برده می شود.
به تازگی مازوت سوزی نیز به عنوان علت اصلی آلودگی هوای تهران مطرح شده است. اگرچه بارها از سوی مسوولان مختلف تاکید شده که در نیروگاه ها و صنایع اطراف تهران مازوتی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، اما باز هم این موضوع مورد تاکید است.
نکته ای که البته از آن غفلت می شود این است که مهمترین آلودگی که سوزاندن مازوت ایجاد می‌کند، دی اکسید گوگرد یا همان شاخص آلودگی «ساکس» است. بررسی این آلودگی در تهران نشان می‌دهد در اغلب روزهایی که هوای تهران آلوده بوده، شاخص ساکس در محدوده پاک و سالم قرار داشته است. در حالی که اگر مازوت در نیروگاه‌های تهران مورد استفاده قرار می‌گرفت این شاخص باید بالاتر می‌رفت.
با این حال، از موضوع مهمی در این میان غفلت می شود.
اگرچه سوخت مایع شامل بنزین، گازوئیل و مازوت آلودگی بیشتری نسبت به گاز ایجاد می‌کنند اما گاز نیز به نوبه خود در این میان نقش دارد.
در واقع مصرف حدود ۱۳۰ میلیون متر مکعب گاز در تهران آن هم فقط در یک روز بسیار زیاد است. این سوخت هر چقدر هم که پاک باشد باز هم به دلیل احتراق، آلودگی را به سطح شهر منتقل می‌کند.
این موضوع در کنار فرسوده بودن تجهیزات موتورخانه‌ای و همچنین بخاری‌های پرمصرفی که مورد استفاده قرار می‌گیرد به آلودگی هوای تهران دامن می‌زند.
بد مصرفی ایرانی‌ها در گاز آن‌چنان بالا است که سرانه مصرف گاز در کشورمان در مقایسه با جهان حدود ۶ برابر است.
ایران فقط ۱.۱ درصد جمعیت جهان را داراست، اما ۶.۷ درصد تقاضای گاز دنیا در ایران به مصرف می‌رسد.
داستان آنجا ترسناک‌تر می‌شود که انتظار می‌رود به دلیل مصرف بالای گاز، حامل های انرژی جایگزین در ایران کمتر به مصرف برسد. اما در برق نیز ایرانی‌ها حدود دو برابر جهان مصرف انرژی دارند. تقاضای برق در ایران نزدیک به ۱.۸۵ درصد برق جهان است.
این موضوع سبب شده تا مصرف سوخت در کشور به شکلی باورنکردنی بالا باشد و آلودگی بیشتری نیز به هوا منتقل کند.
مهمترین دلیل این بدمصرفی چه در بخش خانگی و چه در بخش صنایع و نیروگاه‌ها البته به یارانه‌ای بودن سوخت باز می‌گردد.
از آنجا که قیمت واقعی سوخت از سوی مصرف‌کننده پرداخت نمی‌شود، انگیزه‌ای نیز برای افزایش بهره‌وری در سیستم وجود ندارد.
این در شرایطی است که ایران رتبه نخست جهان در پرداخت یارانه انرژی را به خود اختصاص داده و به گفته مدیر بخش صنعت شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، براساس آخرین آمار ارائه‌شده در ترازنامه منابع هیدروکربوری کشور در سال ۹۶، ایران سالیانه ۵۱.۲ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند.
«محمدرضا خطاطی» با بیان اینکه بخش زیادی از یارانه انرژی در بخش صنعت پرداخت می‌شود، گفت: ۳۴ درصد این یارانه در حوزه نیروگاهی پرداخت می‌شود که در این میان حوزه‌های پالایشگاهی، پتروشیمی و صنایع انرژی‌بر مانند سیمان و فولاد بیشترین سهم یارانه انرژی را دریافت می‌کنند و بخش خانگی، تجاری و حمل‌ونقل در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
مدیر بخش صنعت شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت با تأکید بر اینکه باید از اتلاف منابع انرژی جلوگیری کنیم، اظهار داشت: در همین زمینه ۱۰ طرح در حوزه بهینه‌سازی مصرف سوخت در نیروگاه‌ها، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و صنایع سیمان و آهن تدوین شده و برای بررسی و تصویب به شورای اقتصاد ارائه شده است.
خطاطی تصریح کرد: برای جلوگیری از اتلاف انرژی در بخش خانگی و تجاری هم طرح‌هایی ارائه‌شده که می‌توان به طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی، حذف خودروهای فرسوده، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، بهبود شرایط اتوبوس‌ها و در بخش خانگی، استفاده از بخاری‌هایی با بازده بیشتر و هوشمند کردن موتورخانه‌ها در واحدهای مسکونی اشاره کرد.
اتلاف انرژی در ایران، بسیار بیشتر از استانداردهای جهانی است و جلوگیری از این موضوع ضرورت دارد، زیرا با ادامه روند کنونی مصرف انرژی در کشور، ایران در سال‌های آینده از صادرکننده فعال گاز و فرآورده‌های نفتی در منطقه و جهان به واردکننده این محصولات برای تامین سوخت مورد نیاز خود تبدیل خواهد شد.
