روزنامه صبح نو: بسیاری از دارو‌هایی که روزانه در بیمارستان‌ها و مطب‌ها تجویز می‌شوند منشأ مخدر دارند. به گفته سخنگوی سازمان غذاودارو، مواد اولیه مورد نیاز از محموله‌های کشف شده توسط پلیس مبازره با مواد مخدر تهیه می‌شود. بخشی از این مواد ناخالص بوده و بخش دیگر آن به صورت خالص به دست تولیدکنندگان دارو می‌رسد. با این وجود در بازار کشور شاهد دارو‌هایی هستیم که یا تقلبی هستند و یا از چرخه توزیع خارج شده‌اند. «صبح‌نو» در این گزارش روند تولید و توزیع چنین دارو‌هایی را بررسی می‌کند.
اگر تاکنون دچار آسیب‌دیدگی یا جراحی شده‌اید و یا کار دندانپزشکی عمده داشته‌اید، احتمالاً احساس درد شدید کرده‌اید. درد بخش عادی از زندگی و بهبودی است. در بسیاری از این مواقع برای کاهش درد بیماران دارو‌هایی تجویز می‌شود که منشأ مخدر دارند.
مخدر‌ها می‌توانند انتخاب مناسبی برای درمان درد شدید از جمله درد ناشی از سرطان و یا بلافاصله پس از عمل جراحی باشند. همه مخدر‌ها حتی در صورت مصرف بر اساس دستور پزشک نیز عوارض جانبی زیادی مانند اعتیاد و اوردوز دارند. اعتیاد آسیب نخست کشور است که با وجود تلاش‌هایی که در این زمینه شده است روز به روز این نرخ رو به پیشرفت است. طبق آخرین آمار منتشر شده بیش از سه میلیون نفر معتاد در کشور داریم که حدود ۵۴ درصد از این تعداد، تریاک مصرف می‌کنند.
مخدر‌ها از کجا می‌آیند؟
کشور ایران به دلیل همسایگی با کشور افغانستان در مسیر ترانزیت موادمخدری نظیر تریاک قرار دارد. طبیعی است که بخش زیادی از این مواد مخدر به صورت قاچاق به کشور وارد و توزیع می‌شود. ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز در سال‌های اخیر توانسته حجم کشفیات خود را بالا ببرد. البته آمار دقیقی از میزان کشف تریاک در دست نیست، چرا که این کشفیات اغلب شامل مواد مخدر‌های صنعتی و سنتی نیز می‌شود و حجم تفکیک شده آن به صورت مشخص اعلام نشده است.
با مواد کشفی چه می‌شود؟
اغلب مواد کشف شده در کشور منهدم می‌شود. مواد مخدر صنعتی و مواد مخدری که ناخالصی دارند توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر منهدم خواهد شد و بخش دیگر این مواد که شامل تریاک خالص می‌شود توسط وزارت بهداشت و درمان خریداری شده و در صنایع داروسازی استفاده می‌شود.
دکتر کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در گفتگو با خبرنگار «صبح‌نو» گفت: سالانه حدود ۴۰۰ تن مواد مخدر در صنعت داروسازی استفاده می‌شود. بخش زیادی از این مواد، از طریق مواد کشف شده توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر تأمین می‌شود.
این مواد جهت تهیه دارو‌های مخدر دریافت می‌شود و تحویل شرکت‌های داروسازی می‌شود. دارو‌های مخدری که برای کاهش درد و دارو‌هایی که برای ترک اعتیاد استفاده می‌شوند، همگی از این جهت تهیه و تولید می‌شوند.
جهانپور می‌گوید: اداره کل دارو و مواد تحت کنترل در سازمان غذا و دارو بر روند تحویل مواد اولیه و فرآیند تهیه این دارو‌ها نظارت می‌کنند. این اداره بر تولید و توزیع دارو‌های مخدر در شبکه و به صورت خاص بر توزیع دارو‌های مخدر در داروخانه‌ها و مراکز ترک‌اعتیاد نظارت می‌کنند. همچنین در دانشگاه‌های علوم و پزشکی، اداره مربوطه در معاونت‌های دارو و غذا مستقر هستند که با هماهنگی معاونت درمان وزارت بهداشت در بیمارستان‌ها نیز توزیع می‌شود و نظارت مستقیمی در توزیع دارند و حتی در بیمارستان‌ها برای مطمئن شدن از صحت توزیع جمع‌آوری پوکه دارو‌ها انجام می‌شود.
بعضی از این دارو‌ها نظیر شربت تریاک و متادون در مراکز درمان نگهدارنده بیماران معتاد به مواد مخدر نیز پخش می‌شود.
دارو‌های قاچاق از کجا می‌آیند؟
با وجود همه این نظارت‌ها، دارو‌های زیادی را در کف بازار می‌بینیم که دست به دست می‌شوند. از دارو‌های مخدر مانند ترامادول و متادون گرفته تا دارو‌های سقط جنین و شیمی‌درمانی و ....
دکتر «محمدباقر ضیاء» رییس انجمن داروسازی کشور در گفتگو با «صبح‌نو» دراین‌باره می‌گوید: «داروخانه‌ها سهمیه‌ای را دریافت می‌کنند و می‌بایست طبق نسخه‌ای که به آن‌ها داده‌شده دارو را به بیمار تحویل دهند، اما نمی‌توان گفت: منشأ و منبع دارو‌هایی که بدون نسخه در دسترس عموم مردم نظیر نوجوانان و ... قرار می‌گیرد کجاست. ممکن است واردات قاچاق داشته باشند و یا نمونه تقلبی آن را تولید کنند و یا داروی اصلی از چرخه توزیع خارج شود و راهی بازار شود.»
دارو‌های مخدر برای لذتند یا درمان
بسیاری از افراد هنگام مراجعه به پزشک درخواست تجویز مسکن‌های قوی می‌کنند که منشأ مخدر دارند. این افراد ممکن است آگاهانه چنین درخواستی داشته باشند و ممکن است بدون توجه به منشأ آن و صرفاً از روی تجربه قبلی چنین درخواستی داشته باشند. ممکن است به‌مرورزمان نسبت به مخدر‌ها دچار مقاومت شوند و در این صورت باید برای دریافت همان میزان دوز مسکن، حجم بیشتری از آن دارو را مصرف و استفاده کنند. هرچه دوز مخدر‌ها بالاتر باشد خطرناک‌تر هستند. حتی ممکن است پس از یک زمان کوتاه معتاد شوند.
تغییر زاویه دید پزشکان
نگرش مثبت به تریاک در بین پزشکان هم رخنه کرده و روزانه با بیمارانی مواجه می‌شویم که به توصیه پزشک خود به جای مصرف داروی مسکن یا آرام‌بخش به تریاک روی آوردند.
آقای هومان نارنجی‌ها، مدیرکل سابق امور فرهنگی و پیش‌گیری ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: تریاک هیچ اثر درمانی در درمان بیماری‌ها ندارد و فقط نقش یک مسکن اعتیادآور را بازی می‌کند. سال‌هاست تلاش می‌کنیم این توصیه غیرعلمی پزشکان را برطرف کنیم، اما تاکنون چندان موفق نبودیم. نارنجی‌ها گفته است: تریاک موجود در بازار آلوده به سرب است، تریاک حتی اگر خالص هم باشد، دردی از بیماران دوا نمی‌کند و در نتیجه اعتیادی که از مصرف مواد مخدر در بیمار حاصل می‌شود.
بر مشکلات او اضافه می‌کند. با وجود آگاهی‌بخشی به مردم جامعه راجع به مضرات مصرف تریاک، اما هنوز باور‌های غلطی از مصرف این ماده مخدر در جامعه رایج است و نسل به نسل منتقل می‌شود. نتیجه بررسی پژوهشگران فعال در حوزه مبارزه با مواد مخدر حاکی از آن است که بسیاری از کسانی که به اعتیاد دچار شدند، قبل از ابتلا به مواد اعتیادآور تحت تأثیر باور یا باور‌های فرهنگی اشتباه قرار گرفتند. برخی باور‌های غلط در جامعه بر این اصل استوار است که تریاک مضر نیست، بلکه درمان هر دردی است و باعث قوت قلب، کاهش فشار خون، قند و چربی خون، کاهش درد استخوان می‌شود و حتی طول عمر را زیاد می‌کند. عده دیگر هم بر این باورند که اگر مواد مخدر سنتی همچون تریاک درست و کنترل شده، مصرف شود یا اگر در برخی مناسبت‌ها مورد مصرف قرار گیرد، فرد معتاد نمی‌شود؛ این در حالی است که به طور قطع موضوعی به نام مصرف صحیح مواد وجود ندارد.
