چرا فیروزه؟

این سنگ با توجه به رنگ آن در ایران به فیروزه مشهور است (شاید هم اسم از رنگ قدیمی‌تر باشد!). فیروزه در زبان انگلیسی نامیده Turquoise (تورکویز - سنگ ترک) نامیده دارد که می‌تواند دو دلیل داشته باشد:

 

اول. در زمان گذشته تمامی ارتباطات تجاری در زمینه سنگ قیمتی بین ایران و اروپا از طریق کشور ترکیه صورت می‌گرفته. به این صورت که بازرگانان ترکیه سنگ‌های قیمتی را از ایرانیان می‌خریدند و به اروپا صادر می‌کردند. در آن زمان هنوز معادن فیروزه در اروپا و آمریکا کشف نشده بود و این سنگ برای آن‌ها کاملا جدید بود و، چون از کشور ترکیه وارد می‌شد به آن سنگ ترکی می‌گفتند و هنوز این نام بر روی سنگ باقی‌مانده.

 

دوم. برخی دیگر ریشه این اسم را یک اسم فرانسوی برای توصیف سنگ می‌دانند. این اسم در فرانسه Pierre Turquin به معنی سنگ آبی پر رنگ می‌باشد که به مرور زمان و در لهجه انگلسی به تورکویز تغییر کرده است.

 

انواع فیروزه چیست؟

فیروزه را بر مبنای سه ویژگی می‌توان دسته بندی کرد.

براساس رنگ: طیف رنگی فیروزه بسیار گسترده است. از آبی کمرنگ تا سبز پررنگ. همچنین نمونه‌هایی از آبی تیره نیز وجود دارد. طبق این دسته‌بندی هرچه در فیروزه آبی تیره بر رنگ سبز غالب‌تر باشد، فیروزه دارای ارزش بیشتری است. در این عکس رنگ‌های مختلف فیروزه را مشاهده می‌کنید.

براساس معدن: فیروزه در نقاط مختلف دنیا استخراج می‌گردد، اما مهم‌ترین معادن آن فیروزه ایران، فیروزه تبت، فیروزه آمریکا، فیروزه مصر است. در ایران هم مهم‌ترین معادن فیروزه در نیشابور، دامغان و کرمان قرار دارد. فیروزه‌های معادن مختلف می‌توانند هرکدام یکی از رنگ‌های بالا را داشته باشند، ولی از نظر تجاری با ارزش‌ترین فیروزه دنیا، فیروزه نیشابور است. خبر بد هم اینکه استخراج غیراصولی فیروزه از معادن نیشابور (استخراج به وسیله انفجار با TNT) تقریبا بسیاری از معادن نیشابور به انتها رسیده‌اند و طبق برخی گزارش‌های غیر رسمی نهایتا تا ۵ سال آینده رگه‌های فیروزه نیشابور نا‌پدید می‌شود. فیروزه کرمان و دامغان کیفیت پایین‌تری نسبت به فیروزه نیشابور دارند و در بازار جهانی نیز فیرزوه کرمان و دامغان ارزش پایین‌تری از فیروزه تبت یا آمریکا دارد.

بر اساس شکل ظاهری: برخی از آن‌ها یک دست آبی هستند و برخی دیگر دارای رگه‌هایی می‌باشند. در سومین دسته‌بندی که بیشتر در کشور‌های عربی رایج است، فیروزه به دو نوع عجمی و شجری تقسیم می‌شود. فیروزه عجمی، به فیروزه‌های صاف و یک دستی گفته می‌شود که روی سطح آن هیچ رگه و شکستگی وجود نداشته باشد.

 

فیروزه عجمی

فیروزه عجمی در بین عرب‌ها محوبیت بسیار زیادی دارد و نکته جالب اینجاست که تنها در ایران یافت می‌شود. فیروزه‌های رگه دار یا صاف برای ما ایرانی‌ها و بقیه کشور‌ها تفاوت چندانی ندارد (قیمت عجمی بیشتر است، ولی باز هم از رگه دار استقبال می‌شود) و بیشتر برای ما رنگ فیروزه اهمیت دارد. در بازار به فیروزه‌های رگه‌دار، فیروزه اسپایدر (عنکبوت!) هم می‌گویند. در موارد خاص رگه‌های فیروزه دارای پیریت‌های طلایی است که باعث می‌شود زیبایی و قیمت آن بیشتر شود.

 

چطور از اصل بودن فیروزه مطمئن شویم؟

تشخیص اصالت فیروزه کاری بسیار دشوار می‌باشد و برای افراد حرفه‌ای نیز تشخیص اینکه فیروزه نیشابور یا کرمان است، بسیار دشوار است که متاسفانه در بازار در بعضی موارد فیروزه کرمان یا دامغان را با قیمت بالا به جای فیروزه نیشابور می‌فروشند؛ بنابراین اگر قصد خرید فیروزه با قیمت بالا دارید حتما از فروشنده شناسنامه اصلی بودن و نیشابوری بودن درخواست نمایید.

 

فیروزه ایرانی و غیرایرانی

تشخیص فیروزه ایران و غیر ایرانی ساده است. فیروزه‌های آمریکایی در ایران کم‌اند و فیروزه تبت رنگ روشن‌تر و سطح صاف‌تری نسبت به فیروزه ایرانی دارد. رگه‌های روی فیروزه ایرانی اکثرا به صورت ترک‌های درشت و تیره هستند، ولی رگه‌های فیروزه تبتی حالت نازک و مویی دارد. به‌طور کلی فیروزه ایرانی زمخت‌تر است. همچنین فیروزه‌های تبتی به صورت تکه‌های ریز استخراج می‌شود که باعث می‌شود روی رکاب انگشتر از چندین سنگ به صورت کوبیده شده استفاده گردد. فیروزه‌های ریز ایرانی در هنر مینا‌کاری استفاده می‌شوند.

 

فرآوری سنگ فیروزه

در بعضی موارد به وسیله حرارت بالا رنگ آبی فروزه را تقویت می‌کنند تا قیمت آن بیشتر شود. همچنین به وسیله تزریق رزین یا روغن‌های مخصوص داخل فیروزه، استقامت فیروزه را بیشتر می‌کنند.